Doskonały reportaż o eksperymencie teatralnym, który wymknął się spod kontroli.

Dwadzieścia dwa lata temu znany szwedzki dramaturg i reżyser Lars Norén postanowił stworzyć spektakl z udziałem więźniów. Wybrał trzech skazanych z długimi wyrokami i napisał sztukę specjalnie dla nich, wykorzystując ich doświadczenia i opowieści. Tak powstało "Siedem trzy", dramat nawiązujący tytułem do paragrafu dotyczącego opieki nad więźniami skazanymi na więcej niż cztery lata. Aktorzy okazali się jednak sprytniejsi od reżysera. Przepustki wykorzystywali do organizowania napadów na banki, a część skradzionych pieniędzy przeznaczali na wspieranie organizacji nazistowskich. Kiedy w Malexander z zimną krwią zastrzelili dwóch policjantów, Szwecja była w szoku.

Åsbrink dotarła do więźniów, ich korespondencji i materiałów Noréna, a także do więziennych dokumentów opatrzonych klauzulą tajności. Zdecydowała się postawić pytania, których nikt nie chciał głośno zadać. Czy można zaprosić na scenę nazistów, pozwolić im mówić swoim językiem nienawiści i oczekiwać aplauzu publiczności? A może skoro i tak chodzą po ulicach, to właśnie należy robić o nich sztuki i zapraszać do publicznej debaty? Czy można zaprosić do domu tych, którzy chcą go zniszczyć?

Ukazać równocześnie dobre i straszne strony człowieka - czy powinno się słuchać słów, czy sądzić według czynów? Czy odbyta kara równa się wymazaniu uczynków, czy poszukiwanie dobra w człowieku jest naiwnością?

Pytam Noréna:
"- Czy sądzi pan, że w człowieku trzeba widzieć człowieka, niezależnie od popełnionych przez niego czynów?
- To nasz obowiązek.
- W pana pracy nad »Siedem trzy« słowa są ważniejsze niż czyny. Nie chciał pan nic wiedzieć o czynach swoich aktorów.
- Słowa to też są czyny. Jedne i drugie coś skrywają. Musimy oddzielić osobę od jej uczynków, żeby uwierzyć, że człowiek może się zmienić, stać się lepszy, w co ja sam osobiście nie wierzę, ale może się tak zdarzyć. Trzeba wierzyć, że tak się może zdarzyć".


Elisabeth Åsbrink urodzona w 1965 roku w Göteborgu, szwedzka pisarka, dziennikarka radiowa i telewizyjna, dramatopisarka. Laureatka licznych prestiżowych nagród literackich i dziennikarskich za książkę "W Lesie Wiedeńskim wciąż szumią drzewa" uhonorowaną m.in. w 2014 r. Nagrodą im. Ryszarda Kapuścińskiego. W Polsce ukazały się również "Porzucenie", "1947. Świat zaczyna się teraz" oraz "Made in Sweden". Jej książki są tłumaczone na 20 języków.


[Wydawnictwo Wielka Litera, 2021]