XVIII wiek, Podole, okres burzliwy, pełen waśni i sporów. Na terenie ówczesnej Rzeczpospolitej ścierają się ze sobą trzy wielkie religie (judaizm, chrześcijaństwo - reprezentowane między innymi przez Kościół katolicki - oraz islam). W tle jawi się postać pewnego Żyda, Jakuba Lejbowicza (Franka), który głosi idee nieraz sprzeczne z tymi wyznawanymi przez ortodoksyjnych Żydów. Jego postawa wywołuje kontrowersje (kłopoty z podatkami, przejście na inną wiarę, odmienne nauki); ma zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników. Jakub ukazuje się jako wybraniec, którego misją jest poświęcenie się dla dobra ogółu.

"Księgi Jakubowe" to bezsprzecznie jedno z większych dzieł znanej pisarki, a zarazem noblistki, Olgi Tokarczuk. W powieści poruszono wiele interesujących wątków, które zapewne na długo pozostaną w pamięci. Sama wyłaniająca się postać Jakuba Franka budzi niemałe zainteresowanie, a zarazem nieufność wśród społeczności żydowskiej. Kim jest ów Żyd? Skąd pochodzi? Nauki głoszone przez Jakuba Franka zdają się być powodem do niezadowolenia zwłaszcza dla ortodoksyjnych Żydów. Jego zdaniem tylko poprzez czerpanie garściami z każdej religii tego, co najlepsze, można zyskać światło (poznanie). Jakub Frank zostaje wykluczony ze społeczności żydowskiej, a sam udaje się do Turcji. Co więcej, nazywa siebie Panem i uznaje się za proroka; pociąga za sobą również zwolenników (prawowiernych).

Postawa Jakuba Franka mocno oddziałuje na jego zwolenników oraz przeciwników. Przeciwnicy uznają go przede wszystkim za heretyka i odszczepieńca, którego należy ukarać. Nawet wśród zwolenników nie brakuje osób sceptycznie podchodzących do idei przez niego wyznawanych. Jednakże Jakub Frank nadal przewodzi swoim zwolennikom i stara się rozgłaszać idee, czym naraża się nie tylko ortodoksyjnym Żydom.

Powieść Olgi Tokarczuk zaskakuje nie tylko samym bogactwem językowym, wieloma wątkami fabularnymi, ale też rozważaniami odnoszącymi się do istoty religii (oczekiwanie na upragnionego Mesjasza, wizja końca świata, życie doczesne, śmierć a nawet zmartwychwstanie). Człowiek zdaje się pełnić rolę nie tylko w polityce czy społeczeństwie, ale też w sferze religijnej. Spór między chrześcijanami a Żydami daje wiele do myślenia. Dla Żydów (szczególnie ortodoksyjnych) przejście na inną wiarę jest nie do pomyślenia. Natomiast chrześcijanie usiłują dołożyć wszelkich starań, by Żydzi przeszli na wiarę chrześcijańską. Nieraz dochodzi do nieprzyjemnych incydentów, które odbijają się dalekim echem w obu społecznościach.

Tym, co przyciąga uwagę, są również wierzenia i zwyczaje żydowskie oraz (na dalszym planie) tureckie, polskie, ormiańskie. Na kartach powieści odsłania się ciekawy obraz narodu żydowskiego, jego tradycje, zwyczaje, język, a zwłaszcza religia i pozycja w społeczeństwie. Żydzi przebywający na terenie ówczesnej Rzeczpospolitej prowadzą aktywny tryb życia; biegli są zarówno w nauce, jak i w językach oraz znają doskonale księgi Starego Testamentu.

Na uwagę zasługuje również sam czas akcji, która rozgrywa się w XVIII wieku, tuż przed upadkiem Rzeczypospolitej. Rzeczpospolita, mocno podzielona zarówno etnicznie jak i politycznie, upada, by znaleźć się pod wpływami Rosji, Prus i Austrii. Nieustanne spory i walki o własne dobro między możnymi wprowadzają zamęt w osłabionym państwie.

"Księgi Jakubowe" zaliczają się do interesujących dzieł literackich, o których nie sposób zapomnieć. Z pewnością nie jest to lektura dla każdego czytelnika, gdyż wymaga więcej uwagi i skupienia oraz pewnej znajomości historii. Polecam ją osobom zainteresowanym twórczością Olgi Tokarczuk i tym bardziej wymagającym.


Recenzję opublikowałam również na blogu oraz na innym portalu.