„Chłopak, który wkrótce miał umrzeć, zaśmiał się i wyzwolił z jej objęć”[1] – tak brzmi pierwsze zdanie „Karambolu”, siódmej części cyklu o policjantach z Maardam. Håkan Nesser swoim zwyczajem od początku wprowadza nastrój niepokoju i zmusza nas do uważnego czytania, bo przecież kiedy wiemy, że dana postać lada chwila zginie, czytamy uważnie, wyłapując różne szczegóły i czekając na scenę, która niewątpliwie dostarczy nam wiele emocji. No i rzeczywiście sympatyczny, zakochany nastolatek umiera. A potem giną kolejne postacie i do akcji wkraczają policjanci z komendy z fikcyjnego miasta Maardam. Tym razem z pewnych powodów na złapaniu mordercy zależy im tak mocno jak nigdy wcześniej.

Niestety, mają z tym problem. Mijają dni, a oni kręcą się w miejscu, ze świadomością, że jeżeli poszukiwany nie zamorduje kolejny raz, być może zbrodnia ujdzie mu na sucho. „Guz daje przerzuty, jeśli nie, często nie zostanie wykryty. Tak samo jest w niektórych śledztwach”[2] – stwierdza Reinhart. Ten policjant lepiej sobie radzi z filozofowaniem niż z pracą zawodową; któregoś razu zapomina wszcząć poszukiwania podejrzanego!

W przeciwieństwie do poprzedniego tomu serii, w „Karambolu” w wielu scenach ukazane jest prywatne życie Van Veeterena. Możemy go obserwować jako kochanka Urlike, a także w roli ojca. Emerytowany komisarz bezgranicznie kocha córkę, jego stosunki z synem są natomiast mocno skomplikowane. Erich wielokrotnie sprawiał rodzicom kłopoty – przyjmował narkotyki, próbował popełnić samobójstwo, przebywał nawet w więzieniu. Ostatnio podobno się ustatkował i zamieszkał z dziewczyną o imieniu Marlene, której na początku powieści Van Veeteren jeszcze nie zna.

Autor pisze też o prywatnym życiu innych policjantów i mordercy. Obserwujemy na przykład, jak sąsiad o nazwisku Bau zaprasza Evę Moreno na własnoręcznie przyrządzoną kolację. O dziwo, smaczną. Eva czuje się oczarowana mężczyzną, który umie tak dobrze gotować. Jeśli chodzi o mordercę, jest on uważny i inteligentny. Co ciekawe, przez długi czas jedynym popełnianym przez niego przestępstwem jest siadanie za kierownicą po pijanemu. Ale kiedy przypadkowo zabija człowieka, błyskawicznie zaczyna zmieniać się w potwora. Przestaje cenić ludzkie życie, po mistrzowsku odsuwa od siebie wyrzuty sumienia i zrzuca winę na ofiary, na okoliczności.

Przed przeczytaniem „Karambolu” można by podejrzewać, że tytuł nawiązuje do wypadku samochodowego. W rzeczywistości został użyty w mniej znanym znaczeniu – karambol to uderzenie kuli bilardowej w dwie inne kule naraz. Morderca ma wrażenie, że jego rozgrywki z policjantami i szantażystą przypominają grę w bilard toczącą się „według reguł i układów, na które nie miał wpływu. Na które nikt nie miał wpływu”[3]. Inna postać wspomina o teorii kul bilardowych: kiedy takie kule posuwają się ku sobie, wiadomo, że zderzenie jest nieuniknione, ale kiedy nastąpi i w jakim kierunku bile zostaną pchnięte, przewidzieć nie sposób. I rzeczywiście fabuły opisanej w powieści przewidzieć się nie da. Trzy siły: policja, morderca i szantażysta próbują wywrzeć wpływ na wydarzenia, tyle że o ich wyniku w dużej mierze decyduje przypadek.

„Karambol” to jedna z najlepszych części serii, z pasjonującą intrygą, wiarygodnym portretem mordercy, poruszającym wątkiem osieroconego ojca i wstrząsającą sceną konfrontacji z osobą, która zabiła jego dziecko. Ojciec próbuje pogodzić się z rzeczywistością, tłumaczy sobie, że „Każde życie się kiedyś kończy, jedno za wcześnie, drugie za późno”[4] – ale przez cały czas czujemy, z jaką nienawiścią czeka na znalezienie mordercy. Głębia, z jaką został poprowadzony wątek żałoby, świadczy o tym, że Nesser śmiało mógłby pisać powieści psychologiczne.

---
[1] Karambol (Nesser Håkan), przeł. Paweł Pollak, Jacek Santorski & Co, 2007, s. 9.
[2] Tamże, s. 104.
[3] Tamże, s. 134.
[4] Tamże, s. 107.