Recenzja oficjalna PWN

Recenzent: Natalia M (porcelanka)

„Odbył ponad 30 podróży, napisał 32 książki, które wydano w 23 językach na całym świecie. Ich nakłady przekroczyły 10 milionów sztuk, był więc wówczas najczęściej czytanym polskim pisarzem na świecie. Sześć razy był w Kanadzie, chyba jego ukochanym miejscu na ziemi, dwa razy na Madagaskarze, wielokrotnie w obu Amerykach, w Afryce i Azji. Nie dotarł tylko do Australii, Indii, Japonii i na Grenlandię”[1].

Arkady Fiedler to jeden z najsławniejszych polskich podróżników, do dziś jego wojaże działają na wyobraźnię i budzą tęsknotę za wyprawą w nieznane. Jakim był człowiekiem, co sprawiało, że wyruszał w świat? Na te pytania stara się odpowiedzieć Piotr Bojarski w jego biografii.

„Fiedler. Głód świata” to szczegółowy zapis życia autora „Kanady pachnącej żywicą”, które rozpoczyna się w Poznaniu, a potem wiedzie przez egzotyczne kraje, dwa małżeństwa, wojsko i niezliczone spotkania z czytelnikami. Bojarski dotarł do archiwum prywatnego pisarza, gdzie badał jego listy i dokumenty. Prześledził kolejne wyprawy Fiedlera, rozmawiał z jego synami i odwiedził Muzeum w Puszczykowie.

Arkady Fiedler to ciekawa postać, i to nie tylko z uwagi na swoje podróże. Bojarski przedstawia także kontrowersje związane z podróżnikiem – jego znajomości z tubylczymi kobietami podczas wypraw, relacje z władzami PRL-u, jak również stosunek do polityki. Opisuje przedwojenne losy Fiedlera, tak różne od tego, co spotkało go po powrocie do kraju po zakończeniu II wojny światowej. Nie ocenia wyborów pisarza, jego kompromisu z nowym ustrojem dla możliwości podróżowania. Bojarski ukazuje proces powstawania powieści Fiedlera – pracę w podróży, później w pracowni i boje z redaktorami o każdy przecinek – i też walkę z wydawnictwami o wynagrodzenia, dodruki i kolejne wydania książek. Odsłania także kulisy powstania wojennych reportaży – o polskich pilotach biorących udział w bitwie o Anglię i polskich marynarzach pływających na statkach handlowych podczas II wojny światowej. „Głód świata” to jednocześnie próba poznania fenomenu Fiedlera – popularności jego twórczości, fascynowania czytelników wypełniających szczelnie sale na spotkaniach autorskich i niechęci wielu kolegów po piórze. Bojarski konfrontuje publiczny wizerunek pisarza z jego codziennym życiem i relacjami z najbliższymi. Nie wystawia podróżnikowi pomnika, ale prezentuje Fiedlera jako człowieka, wraz z jego słabościami i zaletami.

„Fiedler. Głód świata” czyta się łatwo, chociaż składa się z wielu detali, szczegółowych opisów przedwojennych znajomości Fiedlera – tego, kto bywał u niego w mieszkaniu, a także wojennych zawirowań w życiu pisarza i animozji w emigranckim towarzystwie. Największym mankamentem biografii jest zupełny brak przypisów i jedynie wybrana bibliografia. Zwłaszcza nieprzytaczanie przez autora źródła cytatów z książek Fiedlera czytelnik odczuwa najboleśniej. Bojarski wskazuje zazwyczaj jedynie tytuł, chociaż wielokrotnie podkreśla, że powieści podlegały przeróbkom, wydania powojenne posiadały dodatkowe objaśnienia, niektóre fragmenty nie oparły się cenzurze. Tylko raz na ponad 400 kartach książki można odnaleźć jeden przypis – skąd pochodzą pozostałe cytaty, często pozostaje się jedynie domyślać. Pomijając kwestię braku wiarygodności pewnych informacji w ten sposób podawanych – bo można zawierzyć autorowi na słowo – to czytelnik zostaje pozbawiony nie lada gratki, możliwości śledzenia tropów literackich, sięgania do innych książek i artykułów. Gdyby „Głód świata” przyjął formę beletryzowanej biografii lub luźnej opowieści, te braki nie byłyby zauważalne, jednak w nieomal kronikarskim stylu biografii biją po oczach.

Niezależnie od powyższego Bojarski zabiera czytelników w intrygującą podróż i przybliża życie nietuzinkowego człowieka, który nie bał się realizować własnych marzeń. Pokazuje na jego przykładzie, że czasem wystarczy się odważyć. W końcu „każda ścieżka, nawet najniepozorniejsza, wyprowadza na szeroki świat” [2], a Fiedler rozpoczął swoje wyprawy od ścieżek biegnących nad Wartą.

[1] Piotr Bojarski, „Fiedler. Głód świata”, wyd. Wydawnictwo Poznańskie, 2020, str. 415-416.
[2] Arkady Fiedler, „Kanada pachnąca żywicą” za: Piotr Bojarski, op.cit., str. 11.

Ocena recenzenta: 4