Mała Dorrit (Dickens Charles (Dickens Karol))
Czasami, kiedy trudno jest wrócić do swojej biblioteki, czyta się wszystko, co jest dostępne zarówno w sieci jak i w u wydawców książek na głosy (te bardzo sobie cenię). Jakiś czas temu postanowiłem popłynąć z prądem i nie wybierać, ale czytać lub słuchać wszystkiego, co akurat jest dostępne, zanim wrócę do mojej ulubionej i pełnej wybranych przeze mnie książek biblioteki.
I oto los zetknął mnie znowu z Dickensem. Ostatnie wspomnienie związane z tym pisarzem to niechęć mojej siostry do czytania "Dawida Copperfielda" w szkole średniej. Już wtedy była to, w jej i jej koleżanek i kolegów opinii, powieść nudna i męcząca. I takie wspomnienie mi pozostało. Kiedy więc wypadło mi przeczytać "Maleńką Dorrit" poczułem się w pułapce wspomnień.
Postanowiłem więc czytać tę powieść jak tekst źródłowy do dziejów dziewiętnastowiecznej Anglii, nie poddając się emocjom i ocenom które tak łatwo nam przychodzi ferować, kiedy żyjemy już w zupełnie innej epoce i na zupełnie innym, nie twierdzę, że wyższym, poziomie wrażliwości.
Więzienie Marshalsea, gdzie jest umieszczony jeden z bohaterów i będzie tam przebywał, dopóki nie spłaci długów, a więc w jego wypadku, do końca życia. Niezwykle interesująca forma egzekwowania należności: może niezbyt praktyczna, ale możesz się starać to zrobić. Mogą ci pomagać przyjaciele i ludzie dobrej woli, możesz nawet prowadzić w jakiś sposób swoje już nowe interesy, ale wyjść nie możesz. Praktyczni Anglosasi. Już wtedy ta forma pozbawiania wolności budziła wiele kontrowersji. Z lektury wynika, że trzeba się było wy tym więzieniu, jak jeszcze w wielu zakładach karnych na świecie samemu utrzymywać.
Przestrzeganie bardzo surowego prawa. Jeżeli udało się czegoś dowieść, to można było liczyć na sprawiedliwość (oczywiście zapewne z wyjątkami). Ta zasada wyraźnie przebija przez tę odrobinę romansową lekturę. Można też było stracić, co często kończyło się wyjściem ostatecznym lub ciężką chorobą, która prowadziła do tego samego wyjścia.
Dickens jest jednym z pierwszych pisarzy swojej epoki, który opisywał nędzę. Nie dysponował jeszcze aparatem literackim, pozwalającym na dotkliwe jej przedstawianie w sposób bardziej naturalistyczny, ale potrafił emocjami pokazać jej dotkliwość i nieuchronność. Awans społeczny polegający na otwarciu małego sklepiku, to był skok w nowy świat, aczkolwiek zapewniał on jedynie, a może aż, wyżywienie.
A miłość? Ta jest namiętna, emocjonalna, bez żadnych akcentów fizycznych. Co ciekawe, te wzory przetrwały jeszcze długo, z pewnością do lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Z naszej perspektywy to męka nie tylko emocjonalna, ale cielesna, ale w świecie, w którym sfera uczuć i sfera doznań cielesnych były od siebie tak odległe, nie stanowiło to widocznie aż tak wielkiego problemu, albo nie dało się go wyrazić z powodu barier kulturowo-obyczajowych i purytańskich i katolickich zakazów.
Kręgi bogatego mieszczaństwa: poz nie pisarz nie wychodzi, nie sięga do arystokracji lub bogatej szlachty. To jeszcze sfera poza jego zasięgiem. Angielskie mieszczaństwo dopiero ugruntowywało swoją pozycję.
Takie refleksje nachodziły mnie podczas lektury tej powieści.
Wiem, że nie metoda, którą przyjąłem, nie jest dobra dla przeżywania i przyswajania fabuły i przesłania pisarza, ale cóż zrobić. Przepaść kulturowo-emocjonalna jest już zbyt wielka, żeby oddawać się tego rodzaju lekturom. Są one dla nas wręcz nudne.
Niezwykłe wrażenie robi również wymiana informacji w porównaniu z dzisiejszą gonitwą wiadomości.