"II wojna światowa, front wschodni. Moskwa, Saratów, Kazań, Kujbyszew. Stalingrad. Starcie dwóch totalitaryzmów. I losy ludzi - członków jednej rodziny, którzy próbują przetrwać w okopach, gettach, obozach i łagrach, w rosyjskich miastach i wsiach.

Na wielkość książki Grossmana składa się przenikliwość, niewiarygodna, przerastająca miarę epoki śmiałość myśli - i ostrość widzenia. Racja życia, niespójnego, poszczególnego, fragmentarycznego, uwikłanego w sprzeczności i słabości, ironicznego w swych próżnościach i szaleństwach, oślepiająco czystego w odruchu dobroci - wyraża się w tej powieści we wspaniałym ciągu szkicowanych portretów. To one przede wszystkim pozostają w pamięci czytelnika, torują drogę refleksji pisarza. Wielka to tradycja prozy i dziennikarstwa: wielka jak prawda".

Adam Pomorski


"Ta książka jest jednym z najcięższych oskarżeń systemu radzieckiego, jakie kiedykolwiek sformułowano".

"The Wall Street Journal"


"»Życie i los« to nie tylko śmiała i mądra książka; jej walorem jest też to, że została napisana z prawdziwie czechowowską finezją".

"Prospect Magazine"


Wasilij Grossman (1905-1964) urodził się w Berdyczowie na Ukrainie, w inteligenckiej rodzinie pochodzenia żydowskiego. Z wykształcenia chemik, pracował jako inżynier w Zagłębiu Donieckim. Debiutował w 1934 roku. W latach 1935-1940 wydał trzy zbiory opowiadań oraz dwie części trylogii "Stiepan Kolczugin" o rewolucji z 1905 roku i I wojnie światowej. Po wybuchu II wojny światowej został korespondentem wojennym. Za udział w bitwie pod Stalingradem uhonorowano go orderem Czerwonej Gwiazdy. Pierwsza powieść Grossmana, "Za słuszną sprawę", ukazała się w odcinkach w 1952 roku (wyd. pol. 1959). Do końca lat pięćdziesiątych autor pracował nad "Życiem i losem". W 1961 roku maszynopis skonfiskowano. Jeden z egzemplarzy udało się przemycić na Zachód; powieść została wydana w 1980 roku we Francji. Publikacji w Rosji doczekała się dopiero po upadku komunizmu. W ostatnich latach na świecie rośnie zainteresowanie tą książką. W Hiszpanii trafiła na listę bestsellerów. Ostatnia powieść Grossmana, "Wszystko płynie", ukazała się w samizdacie w 1973 roku (wyd. pol. w drugim obiegu 1984).


[W.A.B., 2009]