Carlos Ruiz Zafón to urodzony w 1964 roku barcelończyk, absolwent dziennikarstwa. Za sobą ma już aż cztery powieści dla młodzieży, wydane w Hiszpanii niemal rok po roku. Zainteresowania mrocznymi, tajemniczymi historiami przejawiał już w kolegium jezuickim, do którego uczęszczał jako młody chłopiec. Dopiero jednak "Cień wiatru" przyniósł mu sławę poza granicami kraju.

Bohaterem swojej książki Zafón uczynił Daniela, chłopca, który wcześnie stracił matkę. Kiedy Daniel kończy 10 lat, jego ojciec – uważając go już za wystarczająco dużego i odpowiedzialnego – prowadzi go do ukrytego w sercu średniowiecznej Barcelony Cmentarzyska Zapomnianych Książek. Daniel dostępuje swoistej inicjacji: rytuał powtarzany w rodzinie od pokoleń nakazuje, by wybrał sobie jedną, tylko jedną, książkę i zaadoptował ją, stając się opiekunem odpowiedzialnym za jej dalsze losy. To zadanie na całe życie: Daniel musi ocalić wybraną książkę od zapomnienia.

Cmentarzysko to wpisane w owal pomieszczenie ze snopami światła wpadającymi przez sufit, krętymi korytarzami pomiędzy wysokimi regałami z książkami, półkolami przejść połączonymi mostkami. Setki, tysiące książek, a spośród nich Daniel, przywołany magią, wybiera "Cień wiatru" nieznanego mu autora, Juliana Caraxa. Tak zaczyna się ta powieść, pełna pasaży, tajemnych przejść, wąskich uliczek Barcelony osnutych mgłą niedopowiedzeń.

Tak naprawdę, choć powieść – co niebywałe – wciąga od pierwszego zdania, właściwa akcja rozpoczyna się, kiedy Daniel dorasta i już jako prawie osiemnastolatek zaczyna dociekania i postanawia odnaleźć każdy trop prowadzący go do autora książki. Zafón wprowadza wtedy jeszcze innych bohaterów: włóczęgę-bibliofila, którego Daniel przygarnia z ulicy, zaprzyjaźniając się z nim; tajemniczego i złowieszczego inspektora policji Fumera, depczącego im po piętach; człowieka w masce, usiłującego zniechęcić Daniela do poszukiwań; także kobiety, w których Daniel się zakochuje.

Relacje między postaciami są zawiłe, pełne tajemnic, a sama historia to tajemnica w tajemnicy, jak w powieści szkatułkowej, jak w rosyjskich matrioszkach, jedna w drugiej, a odsłonięcie jednej powoduje ujawnienie kolejnych. Wielość schodzących się i rozchodzących wątków pobocznych jest jak pikantna przyprawa w wykwintnym daniu, a proporcje są idealne. To narrator, Daniel, skupia wszystkie wątki w sobie, jest ich początkiem i końcem. Julian Carax żyje w opowieściach osób trzecich, ale jest nie mniej ważną postacią, ponieważ to on jest niemym, biernym sprawcą wszystkich działań chłopca, to on jest odpowiedzią na wszystkie pytania i rozwiązaniem tajemnicy.

Według tłumacza książki, Carlosa Marrodána Casasa, wzorem Zafóna podczas pisania "Cienia wiatru" była dziewiętnastowieczna powieść w odcinkach. Rzeczywiście, na to wskazywałaby konstrukcja opowieści, a także konsekwencja i staranność domykania wszystkich wątków. Mistrzami Zafóna są Dickens, Tołstoj i Dostojewski, ale "Cień wiatru" przywodzi na myśl raczej Mendozę i Márqueza. Z Márqueza mamy tu realizm magiczny i wszechobecną tajemniczość, z Mendozy – wartką akcję i zawiłą wielowątkowość, a z nich obydwu – język, który – nie wiedzieć czemu – kojarzy mi się z dialogami z filmów Almodóvara. Rzecz dzieje się w 1945 roku, ale wspomnienie o wojnie w kontekście tej książki służy jedynie do nakreślenia ram czasowych, ponieważ Zafón oszczędza czytelnikom jej opisów.

Smaczkiem, który przydaje książce niezwykłości, są wspaniałe i pobudzające wyobraźnię opisy starej Barcelony z jej wąskimi uliczkami, antykwariatami i knajpkami; ich aurę oddają jedynie zdjęcia, których autorem jest zmarły w 1998 roku Francesc Catala-Roca, autor fotografii na okładce książki, którego możemy śmiało umieścić w panteonie najwybitniejszych fotografików obok Atgeta czy Doisneau.

Cóż takiego niezwykłego dostrzegają w książce czytelnicy, że aż została bestsellerem – nie mam pojęcia. Ale ja, która programowo nie czytam bestsellerów, przez 3 dni nie byłam w stanie od niej się oderwać i o niej nie myśleć, a wciąż pozostaję pod jej urokiem.


[ZałogaG]