Współczesny czytelnik chcący zaznajomić się z twórczością Karola Maya powinien mieć wiele samozaparcia, wykazywać zdolności detektywistyczne i uzbroić się w cierpliwość. Polskie wydawnictwa od lat traktują tego pisarza mocno po macoszemu i publikują jego książki według własnego widzimisię; przykładem jest choćby „Boże Narodzenie”. Kto zna język niemiecki, ewentualnie kogo nie odstrasza tłumaczenie z translatora, może przeczytać w internecie oryginalny tekst pierwszego wydania z 1897 roku; może on być podstawą do analiz i recenzji.

Młody Karol May podczas wędrówki po górach Saksonii wraz ze swoim przyjacielem Hermannem Sachnerem, zwanym Carpio, spotyka w Wigilię w jednej z miejscowości chcącą wyemigrować do USA rodzinę Stilllerów i wspomaga ich finansowo pieniędzmi otrzymanymi za publikację świątecznego wiersza „Boże Narodzenie”. Po latach May, już jako Old Shatterhand, spotyka w Stanach Elizę Stiller, której mąż jest w niewoli u Indian podejrzewających go o zabicie kilku ich towarzyszy. Przy okazji Old Shatterhand dowiaduje się o planowanym zamachu na dwóch poszukiwaczy złota, którymi okazują się stary przyjaciel Carpio oraz jego stryj. Niemiecki podróżnik wraz z Winnetou udaje się więc za przestępcami do zaśnieżonych Gór Skalistych.

„Boże Narodzenie” zalicza się do tej samej grupy powieści podróżniczych, co „Winnetou” czy „Old Surehand” i jest to, mówiąc krótko, książka dobra. Akcja toczy się płynnie, a przede wszystkim logicznie, nie ma tu egzaltacji znanej z powieści brukowych i widać wyraźnie, że jest to książka dojrzała. I czytałoby się to wszystko dość zgrabnie i przyjemnie, gdyby nie koszmarne polskie wydania. Po raz pierwszy wydano tę książkę po polsku w 1930 roku w formie czterech zeszytów – nie byłem w stanie do nich dotrzeć ale podejrzewam, że właśnie na nich oparto wydania powojenne, jedno gorsze od drugiego. W 1987 roku w ramach „Biblioteki Podróży, Przygody i Sensacji” opublikowano trzy zeszyty pod tytułem „Tajemnica piaszczystego kanionu” – niemiecki oryginał składa się z pięciu rozdziałów, a to polskie wydanie nie dość, że jest napisane ciągiem, to w dodatku całkowicie pomija pierwszy rozdział mówiący o młodzieńczej wycieczce Maya, spotkaniu rodziny emigrantów i spędzeniu Bożego Narodzenia w górskiej miejscowości. Dlaczego? Przecież nie wydano tych zeszytów w czasach stalinowskich i wzmianka o Wigilii już raczej nie mogła zaszkodzić reżimowi – a może ktoś chciał być świętszy od papieża? Zastanawiają mnie też drobne różnice w nazwiskach głównych bohaterów – Eliza Stiller w oryginale nazywa się Hiller, a Hermann Sachner ma nazwisko Lachner. O co tu chodzi?

Ale istną perełką - w sensie negatywnym - jest książka nieraz już przeze mnie krytykowanego wydawnictwa „Krak-Buch” z 1993 roku: tytuł jest zgodny z oryginałem, treść też, ale rozdziałów zamiast pięciu mamy dwa – to jest jednak najmniejszy problem; dla mnie prawdziwą grandą jest cała masa błędów stylistycznych, interpunkcyjnych, a co gorsza, ortograficznych. Już nie chce mi się pastwić nad tym wydaniem ale tego, że w całej książce użyto dziewięć razy zwrotu „ja rozumię”, nie można odpuścić. A w 1994 roku wydawnictwo „Morex” wydało „Tajemnicę...” w jednym tomie, czyli z trzech zeszytów z 1987 roku zrobiło jedną książkę – rzecz jasna, tak, jak w zeszytach, czyli bez pierwszej części, której brak jest bardzo odczuwalny: postacie z tego rozdziału pojawiają się dalej i wspominają w rozmowach wydarzenia właśnie z niego. Niedawno wydawnictwo Hachette wydało „Boże Narodzenie” w ramach kolekcji Karola Maya, ale ta seria wydawana jest tak beznadziejnie, że nawet jej nie biorę do ręki. Wniosek jest więc prosty, ale dość smutny – tak jak napisałem na początku, trzeba mieć dużo samozaparcia i przeczytać tekst w oryginale, czyli po niemiecku. Szkoda, że ta dość dobra książka nie doczekała się porządnego polskiego wydania – ale tak jest niestety z większością powieści Maya.