Społeczeństwo idealne
Recenzentka: porcelanka
„Zabijanie rozpoczęło się w Spiegelgrund 25 sierpnia 1940 roku. Co najmniej 789 dzieci zmarło tam w czasach Trzeciej Rzeszy i w niemal trzech czwartych przypadków jako oficjalną przyczynę śmierci podano zapalenie płuc”[1].
„Dzieci Aspergera” to książka o pracy naukowej Hansa Aspergera, od którego nazwiska zaczęto określać autystyczną psychopatię „zespołem Aspergera”. Edith Sheffer podejmuje się trudnego zadania „odkłamania” historii i obiektywnego przedstawienia tego austriackiego psychiatry. Czy rzeczywiście ratował niepełnosprawne umysłowo dzieci przed śmiercią podczas II wojny światowej, czy może przeciwnie – brał czynny udział w akcji ich mordowania?
Sheffer zaczyna od mozolnego przedstawienia tła historycznego i zarysu austriackiej psychiatrii dziecięcej początku XX wieku, wprowadza czytelnika w świat lekarskich pojęć i diagnoz. Ukazuje przedwojenne środowisko wiedeńskich psychiatrów – autorytety, wzajemne animozje i tarcia. Amerykańska historyczka pisze jednak przede wszystkim o niemieckim narodowym programie, który miał dbać o „higienę rasową”. Chociaż oficjalnie Spiegelgrund miało zajmować się nieuleczalnie chorymi dziećmi i w ten sposób odciążać rodziny, to „prawdziwym celem programu eutanazji dziecięcej nie było ułatwienie życia rodzicom, ale oczyszczenie Rzeszy z niepożądanych obywateli”[2]. Jednocześnie bardzo łatwo było tam trafić, a „wykroczenia takie, jak nocne moczenia, niewłaściwa odpowiedź w czasie testowego układania puzzli i uczestnictwo w przestępczości nieletnich, mogły doprowadzić do śmierci”[3]. Na pacjentach w Spiegelgrund często przeprowadzano eksperymenty, a ciała po śmierci stawały się przedmiotem badań. „Części ciał dzieci zabitych w Spiegelgrund krążyły po wiedeńskich laboratoriach badawczych i przez dziesięciolecia stanowiły podstawę medycznych publikacji naukowych”[4].
„Dzieci Aspergera” to wstrząsająca relacja napisana dość hermetycznym i branżowym językiem. Sheffer operuje specjalistycznym słownictwem, sporo miejsca poświęca na naukowe wyjaśnianie pojęć z zakresu psychiatrii dziecięcej. Utrudnia to odbiór książki i zrozumienie rzeczywistej działalności Aspergera. Jednocześnie nie sposób docenić tytanicznej pracy historyczki, bogatej bibliografii i skrupulatnie poczynionych przypisów. Zwykłemu czytelnikowi jednak te odwołania do amerykańskiej i niemieckiej literatury przedmiotu mogą niewiele powiedzieć.
Sheffer kończy swoją książkę smutną konkluzją zauważając, że nazizm funkcjonował dzięki milczącemu przyzwoleniu i bezkrytycznym ludziom „jak Asperger, niedokonujących zabójstw, nawet niezaangażowanych bezpośrednio w zadawanie śmierci. I choć odcinali się od morderczych doktryn, umożliwili funkcjonowanie śmiercionośnych systemów Trzeciej Rzeszy”[5].
[1] Edith Sheffer, „Dzieci Aspergera: Medycyna na usługach III Rzeszy” przeł. Sławomir Kędzierski, Wydawnictwo Poznańskie, 2019, str. 136.
[2] Tamże, str. 139.
[3] Tamże, str. 244.
[4] Tamże, str. 305.
[5] Tamże, str. 320.
Autor: Edith Sheffer
Tytuł: „Dzieci Aspergera. Medycyna na usługach III Rzeszy”
Tłumacz: Sławomir Kędzierski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Poznańskie, 2019
Liczba stron: 432
Ocena recenzenta: 4/6
(c)Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie bez zgody autora zabronione.