Antywojenna powieść „Catherine zostaje żołnierzem” powstała w 1930 roku, przynosząc Adrianne Thomas sławę (została przetłumaczona na 16 języków), ale zaledwie kilka lat później została zakazana w hitlerowskich Niemczech, a jej autorka musiała wyemigrować (nie wiem, na ile Vera Brittain wzorowała „Testament młodości”, wydany w roku 1933, na książce Niemki, ale faktem jest, że czerpie z niej wiele wątków).

Główną bohaterką powieści, pisanej w pierwszej osobie w formie pamiętnika, jest nastoletnia Catherine mieszkająca w Metz (Lotaryngia).
Najpierw poznajemy życie wrażliwej i inteligentnej panienki z dobrego domu przed Wielką Wojną, jej talent wokalny, małe „dramaty”, pierwsze przyjaźnie i naiwne miłostki. Początek może wydawać się banalny, nawet nudny, ale to cisza przed burzą, bo wkrótce nadciąga wojna i życie mieszkańców przygranicznych terenów zmienia się diametralnie.
A wszystko to opisane z perspektywy młodej, niewinnej dziewczyny, która musi się odnaleźć w nowej tragicznej rzeczywistości i nie, nie idzie walczyć na wojnę, jak mógłby sugerować tytuł, bo to wojna przychodzi do niej.

Książka liczy już prawie 90 lat, ale temat, jaki porusza jest wciąż, niestety, aktualny. Dramat wojny, bezsensowna śmierć i kalectwo młodych ludzi, utrata złudzeń, marzeń, miłości, relatywizm moralny, a z drugiej strony poświęcenie, pozostanie ludzkim bez względu na okoliczności.
Trudno mi recenzować tę powieść; po raz pierwszy czytałam ją będąc w wieku Catherine i wywarła na mnie ogromne wrażenie. Nie tylko poznałam nieznane mi wtedy skomplikowane losy Lotaryngii („między młotem a kowadłem”), ale również kulisy I wojny światowej, gdzie żołnierze służyli na froncie w Belgii za mięso armatnie, bezsensownie ginąc.
Książka porusza nie okrucieństwem, ale ukazaniem, czym była/jest wojna dla ludzi, których dotknęła bezpośrednio i pośrednio. Oprócz tego nie brakuje wątków obyczajowych, poznajemy życie przed i w trakcie wojny, obserwujemy, jak bardzo zmienia się wtedy perspektywa i priorytety. Catherine jest wdzięczną, inteligentną, ale i wrażliwą narratorką, wzbudzającą sympatię i zaufanie. Być może dlatego jej pamiętnik wywołuje silne emocje, bo wierzymy bohaterce.

P.S. Polecam polskie wydanie z lat 60., które jest bardzo dobrze przetłumaczone (w odróżnieniu od tego z lat 30.).