Dodany: 28.05.2019 17:59|Autor: MD11DC10

Książka: Szkice monograficzne Janowa i okolicy
Zwoliński Mirosław

1 osoba poleca ten tekst.

O Potoku Złotym, Janowie i najbliższej okolicy


Wymieniony w tytule Janów to ten, który znajduje się w obecnym powiecie częstochowskim. O ponad 10 km od ruin zamku w Olsztynie i o rzut skamieniałym amonitem od Złotego Potoku, znanego m. in. z życiorysów rodziny Raczyńskich i poety Zygmunta Krasińskiego.

W książce znajdziemy krótki opis odkryć archeologicznych dokonanych na terenie gminy Janów, a w tym:
- bazaltowy topór z Bystrzanowic (neolit)
- leśne grodzisko w pobliżu Złotego Potoku, niedaleko obecnej drogi
wojewódzkiej nr 793, zwane "Osiedle Wały" lub "Okopy Szwedzkie" (co nie ma żadnego związku z wojnami polsko-szwedzkimi, wg ustaleń grodzisko pochodzi z przełomu wieków VIII/IX)
- osada z około X w. na lewym brzegu rzeki Wiercicy, która wg znalezisk mogła być także ośrodkiem wytopu szkła.

Autor przedstawia też krótki przegląd historii administracyjnej Janowa (z ciekawostek, Janów w I połowie XIX wieku należał do powiatu wieluńskiego i guberni warszawskiej). Ponadto, w przypadku miejscowości Janów, Złoty Potok i Żuraw została omówiona historia zmian właścicielskich. Kolejne elementy tekstu to opisy zabytków
architektury, a wśród nich kościoły w Janowie i Złotym Potoku oraz opis i schemat "Zespołu pałacowo-parkowego w Potoku Złotym".

Wspomniane zostały także krótko takie obiekty jak młyn wodny "Kołaczów" na rzece Wiercicy (czasem zwany "Kołaczew"), pałac Krasińskich, dworek Krasińskich, kościół i kaplica cmentarna w Żurawiu. Przy opisie zamku w Ostrężniku autor cytuje Zygmunta Simona i jego "Warownie i zamki starodawne. Na szlaku Danków - Częstochowa - Rabsztyn", wydanie międzywojenne. A w nim wzmiankę o "leżącym na dziedzińcu zamkowym bloku kamiennym w formie sześcianu o wysokości około 10 m"*(!) - to ostatnie brzmi jak błąd w druku, bo gdzie jest ten blok obecnie, co się z nim stało?

Przy okazji treść książki można traktować także jako głos w dyskusji w kwestii, gdzie leży Ostrężnik, w gminie Janów, czy w gminie Niegowa. Z książkowej mapy wynika, że Ostrężnik - ruiny zamku, to gmina Janów, a Ostrężnik - miejscowość z kilkoma zabudowaniami około 200 metrów od ruin zamku, to gmina Niegowa. Obok ruin i rezerwatów przyrody (Kaliszak, Ostrężnik, Parkowe) mamy opisane jaskinie w Ostrężniku: Wiercicę, Ostrężnicą i Niedźwiedzią.

Osobny rozdział poświęcony został sylwetkom znanych i mniej znanych ludzi związanych epizodycznie z terenem gminy Janów. Mamy tam krótkie noty o Stanisławie Koniecpolskim (ur. 1591), Janie Aleksandrze Koniecpolskim (zm. 1719), Wincentym Krasińskim (ur. 1782), Wiktorynie Zielińskim (uczestnik powstania listopadowego jako żołnierz i powstania styczniowego jako współpracownik ówczesnego powstańczego rządu), Zygmuncie Krasińskim (ur. 1812), Karolu Rogerze Raczyńskim (ur. 1878), Janie Wrzosku (ur. 1895, major w Górnośląskim Pułku Piechoty w Lublińcu, zginął 3 września 1939 w lesie koło Janowa).

Dla upamiętnienia Zygmunta Krasińskiego (jego poematów i miejsc z nim związanych) zostały także nazwane stawy na rzece Wiercicy. Na tej samej rzece (zwanej wcześniej "Złoty Potok") w drugiej połowie XIX wieku powstało gospodarstwo rybackie, gdzie hodowano pstrągi (pstrągarnia istnieje nadal). W książce znajduje się rysunek pierwotnego budynku wylęgarni oraz zdjęcie domku stróżów stawowych usytuowanego w okresie międzywojennym u podnóża tzw. "Skały z krzyżem". O tym, skąd taka nazwa, można przeczytać w części książki poświęconej legendom i tradycyjnym, ustnym przekazom ludowym.

Autor analizuje też genezę herbu miejskiego Janowa (obecnie Janów to wieś) oraz powiązania między herbami "Nałęcz" - Raczyńskich i "Czetwertyński I" - Czetwertyńskich.

Z okresu walk powstania styczniowego została opisana bitwa pod Janowem z 5/6 lipca 1863 r., a z czasów II wojny światowej: rozbicie wojsk polskich w lasach janowskich na początku września 1939 r., partyzancka bitwa pod Potokiem Złotym we wrześniu 1944 r., zamach na Juliusa Schuberta (zastępcę komendanta Gendarmerie Posten Żarki) w listopadzie 1944 r. oraz walki wyzwoleńcze ze stycznia 1945 r.

Czasy współczesne (do roku powstania książki) reprezentowane są opisem istniejących zespołów ludowych. Obok tego znajdują się charakterystyki przeszłego budownictwa wiejskiego, strojów, obrzędów i zajęć ludowych.

Na kolorowej wkładce zdjęciowej znajdziemy m.in. skały zwane Bramą Twardowskiego oraz Diabelskimi Mostami, te ostatnie już bez mostów, które istniały tam jeszcze w początkach XX wieku i były drewnianymi kładkami z poręczami zbudowanymi w ciągu ścieżki pieszej na szczytach skał. Kładek od dawna nie ma, a ścieżka już zanikła.

* Mirosław Zwoliński, "Szkice monograficzne Janowa i okolicy", wyd. Urząd Gminy w Janowie, Częstochowa 1992 ( 91 stron formatu A5, plus wkładka z kolorowymi zdjęciami i rozkładana mapa turystyczno - krajoznawcza gminy Janów w skali 1:10 tys.)





(c)Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie bez zgody autora zabronione.

Wyświetleń: 709
Dodaj komentarz
Patronaty Biblionetki
Biblionetka potrzebuje opiekunów
Recenzje

Użytkownicy polecają:

Redakcja poleca: