George Minafer – główny bohater nagrodzonej Pulitzerem powieści Newtona Bootha Tarkingtona, która wreszcie trafiała do naszych księgarń – zna swoją wartość. Wszak jego matka, piękna Isabel Minafer, pochodzi z Ambersonów, najznamienitszej, najbardziej szanowanej rodziny w Midland. George – rozpieszczony zarówno przez kochającą go bezgranicznie matkę, jak i przez świat - od najmłodszych lat zachowuje się tak, „jakby był właścicielem całej Ziemi”[1]. To mistrz manipulacji, człowiek egoistyczny i bezduszny. Życie upływa mu na zabawach, wystawnych przyjęciach, korzystaniu ze splendoru przynależnego jego rodzinie. Nawet nauka wydaje się czymś niepotrzebnym, nie mówiąc już o pracy. Wszak George jest reprezentantem zamożnej młodzieży, która utrzymuje, że „bycie jest znacznie lepsze niż robienie czegoś”[2]. Wydaje się, że rzeczywistość Ambersonów jest wieczna, a oni sami mają „dużo czasu na rozmyślanie, co byłoby stosowne do ich wielkości, i co by im zagwarantowało odpowiedni status”[3].

Nadchodzą jednak zmiany, Midland się rozrasta, rozkwita przemysł, rosną konkurencyjne fortuny, osiedlają się nowe rodziny. George poznaje córkę wynalazcy, potentata „biznesu automobilowego”. Lucy Morgan to dziewczyna inteligentna, nowoczesna, idąca z duchem czasu. Tych dwoje, tak różnych światopoglądowo, zaczyna łączyć silna fascynacja. Jednak Lucy pozostaje ostrożna, wzbrania się przed małżeństwem. George, przyzwyczajony do tego, że otrzymuje to, czego zapragnie, tkwi między niechęcią a nadzieją. Sytuacja komplikuje się, gdy wychodzi na jaw, że Isabel, matkę George’a, i Eugene’a Morgana łączyło płomienne uczucie, które nie wygasło. George jest gotów na wszystko byle ocalić reputację matki – a raczej własną niezachwianą pozycję w jej sercu.

Jednak wbrew fabularnym pozorom miłość nie jest głównym tematem „Wspaniałości Ambersonów”. Newton Booth Tarkington snuje opowieść o nieuniknionych przemianach społecznych. O tym, że mali władcy małych światów – tacy jak Ambersonowie z Midland – zawsze muszą ustąpić w obliczu nowego. Bywają też największymi ofiarami takich zmian. George tkwi uparcie w starym porządku. Jego nienawiść do Eugene’a Morgana nie wynika tylko z zazdrości o matkę, palącego niepokoju, że ten mężczyzna mógłby poniekąd zająć miejsce syna. Morgan zajmuje się samochodami, które stanowią symbol ruchu i postępu, symbol nowego. Z kolei dla głównego bohatera automobile są „bezużyteczną zmorą”[4]. Jednak dramatyczny ciąg wydarzeń sprawia, że i George przechodzi przemianę. Ostatecznie będzie się musiał przystosować do rzeczywistości, w której nazwisko Amberson nie ma większego znaczenia.

Cóż, jak mówi Eugene Morgan „Kiedy czasy mijają, nie są stare, ale martwe! Nie ma żadnych innych czasów, tylko nowe!”[5]. I o tym właśnie traktuje ta niezwykła powieść. Dobrze, że po ponad stu latach od premiery trafia do polskiego czytelnika.

[1] Newton Booth Tarkington, „Wspaniałość Ambersonów”, tłum. Jan S. Zaus, Wydawnictwo MG, 2019, s. 31.
[2] Tamże, s. 139.
[3] Tamże, s. 45.
[4] Tamże, s. 168.
[5] Tamże, s. 65.