Recenzentka: porcelanka

„Histeryczki” Roxane Gay to zbiór opowiadań o kobietach – dziewczynkach, żonach, matkach, samotnych dwudziestolatkach i trzydziestolatkach z bagażem złych doświadczeń. Wszystkie łączy jedno – należą do „słabej płci” i przez to doznają cierpień, krzywd i przemocy. Gay jest feministką i jej poglądy są wyraźnie zaakcentowane w każdym z opowiadań – „Histeryczki”, zostały opowiedziane z perspektywy kobiet, które są najczęściej w nich jednocześnie pokrzywdzonymi. Ta jednostronność i subiektywne oceny pozwoliły stworzyć pisarce teksty w których do głosu dochodzą ofiary.

„Pójdę za tobą”, „La Negra Blanca”, „Jak” i „Cudzy bogowie” – to opowiadania najbardziej przejmujące, traktujące o pedofilii, gwałtach i przemocy seksualnej. Gay dystansuje się w nich do opowiadanych zdarzeń, nie epatuje szczegółami, zachowuje oszczędny styl, a emocje skrzywdzonych kobiet przedstawia za pomocą opisów ich codzienności i życiowych wyborów. Przez to opowieści te stają się jeszcze bardziej wstrząsające – pozorne odarcie z uczuć bohaterek tych opowiadań sprawia, że to czytelnik zostaje zalany falami emocji i oburzenia. Amerykańska pisarka subtelnie podkreśla jakie zniszczenia w życiu wykreowanych przez nią postaci poczyniły traumy z dzieciństwa i młodości. Siostry, które zostały porwane jako kilkulatki przez pedofila przez całe życie będą czuły, że nie zasługują na miłość i szacunek, zgwałcona striptizerka będzie mówić o „ryzyku zawodowym”, a nastolatka będąca ofiarą gwałtu zbiorowego za namową matki zacznie udawać, że nic się nie zdarzyło.

Zupełnie inne wrażenie zostawiają za sobą takie opowiadania jak: „Woda i jej ciężar”, „Requiem dla kryształowego serca” czy „Jestem nożem” i „Ofiara ciemności”. To utwory pełne alegorii, gdzie rzeczywistość przeplata się z elementami baśni, mające być najprawdopodobniej jakimiś formami przypowieści. Pozostają one chyba najtrudniejsze w odbiorze dla czytelnika – niektóre parabole wydają się zbyt niezrozumiałe i wewnętrznie sprzeczne. Wszystkie jednak mówią o głębokiej samotności i niezrozumieniu kobiet, o ich pewnym wyalienowaniu i złożoności ich świata duchowego.

„W przypadku śmierci mojego ojca”, „Znamię Kaina”, „Dotknąć dna”, „Zły ksiądz”, „Rzeczy szlachetne” i „Gęstość kości” to utwory, w których Gay porusza temat związków międzyludzkich, stosunków kobiet z mężczyznami i więzi rodzinnych. W tych opowiadaniach ból po utracie dziecka przeplata się z toksycznymi relacjami w rodzinie, zdradami, poczuciem winy i żalu – kipi w nich od emocji. Kobiety w nich przedstawione tęsknią, płaczą, złoszczą się i dążą do autodestrukcji.

Amerykańska pisarka podejmuje także temat kompleksów i niskiej samooceny. W „Atutach”, „Poklepaniu”, „Północy”, „Florydzie” i „Histeryczkach” przedstawia kobiety, które nie lubią siebie, czują się gorsze od innych i niekochane. „Ma ładną buzię, ale to bez znaczenia, bo jest gruba. Milly wie, że w skomplikowanym rachunku stosunków damsko – męskich gruba jest zawsze brzydka, natomiast chuda, choćby brzydka jest nieskończenie bardziej pociągająca niż gruba i śliczna, czarująca, inteligentna czy miła” [1] Bohaterka „Poklepania” usłyszy od matki w dzieciństwie „zakoleguj się z najbrzydszymi dziećmi z klasy. Z tymi najbardziej samotnymi, zdanymi tylko na siebie. Nie znajdziesz lepszych przyjaciół, a przy okazji podniesiesz sobie samoocenę.” [2], we „Florydzie” natomiast córka usłyszy od rodzicielki w dniu ślubu „nie jest żadną tajemnicą, jak utrzymać mężczyznę przy sobie (…) Robisz bez gadania wszystko, co mu do łba przyjdzie.” [3] Czując się niedowartościowane, brzydsze, grubsze i ciągle oceniane potrafią tworzyć tylko toksyczne związki, w których zawsze stoją na straconej pozycji.


Opowiadania Gay zostały napisane różnymi stylami – od oszczędnych w słowach, po nieomal poetyckie. Pisarka stosuje różne narracje – pierwszoosobową i trzecioosobową. Ta różnorodność i tematyka utworów powoduje, że każde kolejne opowiadanie czyta się z zaciekawieniem. Cały zbiór zmusza do refleksji i może skłaniać do niejednej dyskusji.

„Śmierć nadaje im interesujący rys. Potęguję urodę. Jest coś takiego w ciałach wystawionych na wieczny spoczynek: szeroko otwarte oczy, posiniałe wargi, sztywne kończyny, chłodna skóra. Można powiedzieć, że wreszcie zaznały spokoju”. [4]


[1] Roxane Gay, „Histeryczki”, wyd. Poradnia K, 2018, s. 173.
[2] Tamże, s. 172.
[3] Tamże, s. 68.
[4] Tamże, s. 53.


Autor: Roxane Gay
Tytuł: Histeryczki
Tłumacz: Dorota Konowrocka-Sawa
Wydawnictwo: Poradnia K, 2018
Liczba stron: 270

Ocena recenzenta: 4/6