Recenzentka: porcelanka

„Historie płynęły niczym wartki strumyk, niczym wiatr, który przychodzi na przednówku i roztapia resztki śniegu leżącego przy podcieniach chałup. I tak z pokolenia na pokolenie ci, co umierali, zawsze zdążyli jeszcze przestrzec młodszych, zaś ci, co się rodzili, słuchali ze źrenicami rozszerzonymi strachem.” [1]

Krysia rodzi się w latach trzydziestych XX wieku jako siódmą córka Pecynów, ma zrośnięte brwi i stroni od towarzystwa sąsiadów. To wystarczy, aby mieszkańcy Dobrej uznali ją za zmorę – udręczoną duszę, która nocami napada śpiących nieszczęśników po to, by ich dusić. Ofiary doznają czegoś, co dziś nazwalibyśmy paraliżem sennym – nie mogą poruszyć się ani krzyknąć, a jednak zachowują świadomość.

„Dobra – noc” to opowieść o polskiej wsi początku lat pięćdziesiątych XX wieku, gdzie „nowe” wciąż walczy z przesądami i zabobonami. Tubylcy korzystają z pomocy znachorki zamiast udać się do lekarza, ciężarne wolą aby porody odbierała „babka”, a nie położna. Żniwa odbywają się tradycyjnie – kosi się kosą i sierpem, wiąże snopki i młóci ręcznie. Praca na roli jest ciężka i często pozwala jedynie na ubogie życie. Dobra stanowi małą i zamkniętą społeczność, gdzie wszyscy spotykają się na niedzielnej mszy, przestrzegają niepisanych zasad i żyją w podobny sposób. Krysia z racji swego urodzenia – ma sześć starszych sióstr – skazana zostaje na izolację i ostracyzm. Sąsiedzi się jej boją – jeszcze zwrócą na siebie uwagę niepochlebnym słowem i staną się kolejnymi ofiarami – dzieci śpiewają na jej widok rymowanki, w których nazywają ją zmorą i potworem. Wyszydzana, boi się sąsiadów – „no bo jak to możliwe, że ludzie do kościoła chodzą i na klęczkach, tak jak czasem i ona, Trójcę Świętą o łaski proszą, a gdy wracają do domów, w zupełnie inne moce i siły zaczynają wierzyć.” [2]

Sabina Waszut opisuje wieś i życie codzienne, które toczy się w rytm prac gospodarskich. Zauważa, że „ludzie są prości. (…) Nawet ci miastowi, ci po szkołach tak naprawdę niewiele wiedzą. (…) Łatwo ludzi ustawić. Wmówić im, że są zdrowi albo chorzy, szczęśliwi albo smutni. Wszystko można ludziom powiedzieć, a oni uwierzą.” [3] Kiedy mieszkańcy Dobrej zaczną obrzucać Krysię już nie tylko złymi spojrzeniami i pomrukami, ale także kamieniami, nawet jej rodzice – Pecynowie nie będą w stanie ochronić córki. Tajemnice wioski, wciąż żywe wspomnienia minionej wojny i dawne wierzenia doprowadzą do zdarzeń, które odmienią los dziewczyny.

„Dobra – noc” została napisana prostym, stylizowanym na gwarę wiejską językiem. Waszut tworzy ciekawe sylwetki postaci – starej znachorki chodzącej boso i przynoszącej ukojenie nie tylko cielesnym chorobom tubylców, ale również lękom i strachom. Jadwigi, która wpada w depresję po narodzinach siódmej córki, jej męża – Michała, przyjmującego ze spokojem wszelkie niespodzianki. Wreszcie Jury – chłopca, który widzi w Krysi piękną dziewczynę, a nie zmorę.

Najnowsza powieść Waszut to smutna refleksja nad ludzką naturą i lękiem przed obcym, nieznanym, który jest głęboko zakorzeniony w społeczeństwie i aktualny od wieków.

„I tak oto od setek lat, od zarania ludzkiej pamięci, we wsi Dobra trwała niekończąca się walka dobra ze złem. Gdy jedno straszydło ludzi przestawało nękać, można było już wypatrywać nadejścia drugiego. Wiosna za wiosną, zima za zimą, otoczona lasem z jednej strony, a rzeką z drugiej, wieś, niby to senna, skulona gdzieś pod miedzą, czekała i obserwowała. Każdy dzień mógł przecież przynieść nową opowieść.” [4]

[1] Sabina Waszut, „Dobra – noc”, wyd. Muza 2018, s. 5
[2] Tamże, s. 81
[3] Tamże, s. 230
[4] Tamże, s. 9


Autor: Sabina Waszut
Tytuł: Dobra – noc
Wydawnictwo: Muza, 2018
Liczba stron: 320

Ocena recenzenta: 5/6