Czasy panowania Augusta III Sasa. Pan cześnikowicz Felicjan Sobek po śmierci ojca dziedziczy skromny dwór i majątek Trzciniec na Podlasiu. Jest właścicielem jednej wioski liczącej cztery gospodarstwa. Dlatego mówi o sobie, iż jest "panem na czterech chłopach". Żyje skromnie, w niedostatku, wiecznie zadłużony. Jego los odmienia się, gdy pewnego razu przybywa do niego zbłąkany wędrowiec. Jest nim pan podskarbi Fleming - bogaty i wpływowy magnat z pobliskiego Terespola. Z wdzięczności za gościnę zaprasza bohatera do siebie na dwór. Przed Felicjanem staje szansa kariery urzędniczej i pomnożenia skromnego majątku. Zakochuje się także, a jego wybranką jest podstolanka Anusia Sieniawska - sierota, lecz pochodząca z wpływowego magnackiego rodu. Jest ona dwórką pani podskarbiny. Czy jednak jest możliwy mariaż ubogiego szlachetki z potomkinią magnatów? I czy służba pana Felicjana u podskarbiego przyniesie mu znaczenie i majątek?

Powieść daje czytelnikowi barwny obraz życia i obyczajowości podlaskiej szlachty za czasów panowania Augusta III. W utworze opisane jest życie codzienne ubogiej i średnio zamożnej szlachty, jej relacje, stosunki i zależności wobec magnaterii. Także staropolska miłość ubogiego młodzieńca do wybranki pochodzącej z wyższej sfery społecznej. Na uwagę zasługuje opis sejmiku, na którym brać szlachecka wybiera swoich przedstawicieli na sejm walny do Warszawy.

W sumie utwór ten, choć nie jest dziełem wybitnym, zasługuje jednak na uwagę czytelnika jako ciekawe kompendium wiedzy na temat obyczajowości szlacheckiej Rzeczpospolitej połowy XVIII w. Dlatego czytelnikom lubiącym Kraszewskiego i literaturę historyczną polecam tę opowieść o niezwykłych przygodach "Pana na czterech chłopach".