– Stary arcybiskup skarby ogromne zebrał, to wszystkim było wiadomo, ale gdzie je chował, o tym wiedziało dwóch tylko. Jednym z nich był ten ukochany synowiec. Wojtuś w Orzelcu piękną fundował kaplicę na zamku, wrzekomo na chwałę Panu Bogu, a w istocie dla swoich grzywien złota i srebra[1].

Lecz wiadomo, jak u nas podobne się zjazdy obchodziły z dawien dawna. Mówiono wiele i głośno, do ostatniego słowa przyjść było trudno, a gdy wszyscy znużeni już radzi końca czekali, ktoś zręcznie podrzucał uchwałę i okrzykami je przyjmowano, zagłuszając przeciwników. Tu zaś właściwie oporu nie było i wszyscy niemal się na jedno godzili. W długiej mowie Goworek z Chrobrzan wyłożył, historycznymi się popierając wywodami, że małoletnich rządy są dla kraju niebezpieczne, koronację więc odłożyć należało, a obmyśleć dla kraju silną władzę i złożyć ją w ręku doświadczonych i pewnych[2].

– U nas nigdy nic począć nie będzie można skutecznie, póki klechy nam panować będą. Od nich się naprzód wyzwolić trzeba jak w Czechach, a inny ład zaprowadzić... Wszystko to Zbyszka robota, on tu król i pan. Marszałek Głowacz, jego brat rodzony, kanclerz Koniecpolski z bratanką żonaty, Dobiesław, lubelski kasztelan, stryj jego, kasztelan radomski żonaty z siostrą, marszałek z Tęczyńską, Jan z Tęczyna Dobiesława szwagier: wszyscy się trzymają za ręce i stoją pod infułą jego[3].

Ginie wielu zapomnianych, co jałowe jeszcze pola trzebią, co drogi nieznane prostują, a lada ognikiem dają się z nich sprowadzić. Nie kości ich, ale umysłowa spuścizna użyźnia rolę, staje się nawozem dla przyszłych pokoleń. W lat wiele na potem ich przesiąkłej ziemi wschodzą plony, rozwijają się kwiaty[4].


---
[1] Józef Ignacy Kraszewski, "Matka królów", Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1971, s. 311.
[2] Tamże, s. 336.
[3] Tamże, s. 365.
[4] Tamże, s. 374.