Papież Joanna (Roidis Emmanuel) to opowiedziane lekkim, ironicznym tonem dzieje życia Joanny - kobiety, która została papieżem.

Ale czy na pewno została? Choć jej istnienie przez długie wieki było uznawane za fakt nawet przez Watykan, a jej popiersie zostało usunięte z katedry w Sienie dopiero w XVII wieku, to obecnie historycy są zgodni, że należy ją uznać jedynie za postać legendarną. Mimo to, powieść Roidisa nie jest w całości fikcją literacką, przy czym absolutnie nie to też pozycja naukowa. Można ją za to uznać za, w pewnej mierze, popularnonaukową, ale pod warunkiem, że czytelnik nie poprzestanie na lekturze "Joanny ..." ale sięgnie też do innych źródeł, do czego lektura książki zdecydowanie zachęca, choćby w celu sprawdzenia niektórych faktów.

W trakcie pisania autor opierał się na średniowiecznych i późniejszych manuskryptach zachowanych w niemieckich bibliotekach dodając od siebie informacje, których nie zawierały dostępne rękopisy i tworząc w ten sposób spójną fabułę. Źródła, którymi dysponował też trudno uznać za w pełni wiarygodne, jako że ich treść ulegała niewielkim lub znacznym modyfikacjom podczas kolejnych przepisywań - czasami były to zmiany przypadkowe, ale bywały też zamierzone, zależnie od inwencji skryby i aktualnych potrzeb. Obecnie, by ustalić fakty, historycy konfrontują rozmaite dane. Niemniej jednak Roidis rysuje interesujące tło wczesnego chrześcijaństwa od masowego i okrutnego nawracania pogan przez Karola Wielkiego "... z wolą ich, czy wbrew woli ..."(19) po eklektyczne dość podejście do wiary w Rzymie: "... ówczesne chrześcijaństwo: bezładną i niestrawną mieszaninę judaizmu i pogaństwa. Lecz nikt w owym czasie nie troskał się o doktrynę, a bogowie starożytni - ci z nich przynajmniej, co nie przekształcili się w chrześcijańskich świętych - wypędzeni z Olimpu wywędrowali do Hadesu, gdzie uznani przez teologów żyli w dobrej zgodzie z chrześcijańskim diabłem i szatanem judejskim ..."(109). Autor, przeczuwając nieufność czytelników zastrzega się: "Jeśli ktoś podejrzewa, że opowiadam tu rzeczy zgoła niemożliwe, radzę przeczytać kroniki święte z owego czasu; te go już pouczą, w jaki sposób Bogurodzica białymi rękoma podtrzymywała nogi wiszącym, ilekroć zdarzało im się wisieć, wachlarzem z anielskich piór gasiła płomienie, które miały ich pochłonąć, albo rozwiązując błękitną swą szarfę rzucała ją do rzeki ..." (21). Po czym kreśli dalsze losy ojca bohaterki: "podając ciało pańskie przeoryszy klasztoru w Wittelfielde, miast włożyć opłatek między różane wargi urodziwej Gisli, uronił go na białe piersi, które owa sługa boża obnażała zawsze głęboko, na co jej papież Sergiusz specjalnej udzielił dyspensy."(22) i jej samej: "pokazano im kij Mojżesza, kilka grudek gliny (tej samej, z której powstał Adam), żebra apostoła Barnaby, butelkę zawierającą parę kropli mleka z piersi Matki Boskiej, strzęp materii tkanej przez jej święte ręce oraz inne jeszcze, nie mniej święte i nie mniej prawdziwe starożytności" (81).

Podczas lektury czytelnik jest zasypywany plastycznymi opisami mało świątobliwych zwyczajów panujących w klasztorach męskich i żeńskich, na dworach i wśród pustelników, a na koniec i w samym Watykanie. Wszystkim im bliżej do 'O zachowaniu się przy stole' Słoty czy 'Monachomachii', niż do "Legendy o świętym Aleksym", nie dziwi więc, że wydana w 1866 roku powieść natychmiast spotkała się z ostrą krytyką kościoła. Postulowany zakaz dystrybucji książki i nawoływanie do jej spalenia, tylko przydały jej rozgłosu, co z kolei zaowocowało wznowieniami, jednak jeśli uznamy, że Biblionetka jest źródłem miarodajnym, to 36 ocen nie sugeruje nadmiernej popularności wśród obecnych czytelników.

Pozycja jest przyjemna w czytaniu oraz interesująca ze względu na przedstawiony obraz Europy w IX wieku, nawet jeśli mocno wykoślawiony i bardziej oddający treść kronik, niż rzeczywistości. Fakt, że pobudza ciekawość i skłania do samodzielnych poszukiwań jest jej dodatkową wartością.

ocena: 5