Twarz pokerzysty (Hen Józef (właśc. Cukier Józef Henryk)) (3,0)

Minipowieść obyczajowa z wątkami sensacyjnymi i detektywistycznymi, której akcja rozgrywa się w Polsce tuż po zakończeniu wojny. O tyle nietypowa, że detektywem jest były AK-owiec, a zleceniodawcą – oficer bezpieki.


25-letni Dymitr, podczas II wojny światowej walczący, jak się domyślamy, w szeregach AK, po owym sowieckim wyzwoleniu-zniewoleniu trafia do ubeckiego więzienia. Przesłuchują go tam i oskarżają o różne rzeczy, ale nie jest tak źle, żadnego katowania czy podobnych wymysłów. Pewnego dnia oficer prosi go, by pomógł ująć swojego byłego dowódcę Zawiszę, który po wojnie ujawnił się, przeszedł do cywila i na wybrzeżu robi szemrane interesy w szeroko pojętej branży rozrywkowej, a podczas okupacji był ważnym kolaborantem gestapo, znanym jako Złowrogi. Jednak Dymitr oznajmia, że uwierzy dopiero, gdy sam znajdzie dowody obciążające Zawiszę. Oficer nie waha się długo, uwalnia młodzieńca wraz z kolegą by, wyposażonych w walizkę pieniędzy i pepeszę, z ubeckim błogosławieństwem posłać w teren.

Po przybyciu na miejsce, Dymitr stopniowo zaczyna orientować się w stosunkach panujących w nadmorskim kurorcie. Ni z tego, ni z owego staje się detektywem, szukającym śladów i analizującym dowody. Dociera do Zawiszy i jest zawiedziony, bo ów sflaczał i rozpił się. Chłopak wciąż jednak nie chce uwierzyć, że jego nie tak dawny przecież mistrz może być diabolicznym Złowrogim. Próbuje więc wytypować innego podejrzanego: może burmistrz, może właściciel lokalu, a może spolonizowany Włoch ze swoimi girlsami?

W końcu Uwaga: po kliknięciu pokażą się szczegóły fabuły lub zakończenia utworu

Oprócz wątków detektywistycznych, lekturę urozmaicają od czasu do czasu strzelaniny i inne niebezpieczeństwa spotykające bohatera, poboczne wątki romansowe, opisy nocnego życia i lokalna mafia, pod szyldem Towarzystwa Samopomocy Obywatelskiej ściągająca haracze od przedsiębiorców.


Autor, Józef Hen, wł. Józef Henryk Cukier, teraz dobiegający dziewięćdziesiątki, należy do tych Polaków żydowskiego pochodzenia, którzy mniej lub bardziej ochoczo zaangażowali się w budowanie nowego nibypaństwa polskiego pod sowieckim dyktatem. Wojnę spędził w ZSRR, pod jej koniec wstąpił do "ludowej" armii, z którą jako politruk wrócił do kraju. Następnie przez kilka lat dosłużył się stopnia kapitana, zgrabnie łącząc karierę "arbuza" z literacką. Podobno do PZPR nigdy się nie zapisał, a niekiedy nawet próbował polemizować z władzą. Na przełomie lat 60 i 70 stał się – jak wiele osób o podobnej drodze życiowej – celem ataków frakcji moczarowców, jednak w przeciwieństwie do wielu innych, nie został zmuszony do emigracji. "Twarz pokerzysty" powstała mniej więcej w tamtym okresie.

Powieść jest niedługa i, prawdę mówiąc, taka sobie. Na upartego można doszukiwać się dylematów moralnych czy głębi psychologicznej w kreowanych postaciach bohaterów. Bo oto jednemu świat się zawalił, a drugi rozważa, czy prysnąć do Szwecji, czy jednak nad prywatę przedłożyć honor i lojalność, a jeśli, to czy także lojalność wobec ubeka. Mi to wszystko jednak do przekonania nieszczególnie trafiło. Przekaz książki zdaje się taki: powojenni ubecy nie byli, rzecz jasna, krwiożerczymi bestiami, wręcz przeciwnie, całkiem ludzcy i rozsądni, ale z drugiej strony, nie wszyscy AK-owcy musieli być współpracownikami gestapo i kryminalistami.

To chyba pierwsza książka Hena, jaką czytałem. Niezbyt udało się to zawarcie znajomości, bo muszę przyznać, że lektura odrobinę mnie znudziła. Chyba przez to musiałem po fakcie poprawiać tę notkę, gdy zorientowałem się, że popełniłem dość gruby błąd... Batożyć to, jak mawiał Zawisza; wystawiam tróję i idę dalej.


Na koniec garść cytatów.
Uwaga: po kliknięciu pokażą się szczegóły fabuły lub zakończenia utworu


Zobacz też:
– Nie zabijaj w piątki!
– Moje lektury 2017