Dzisiaj świętujemy urodziny wybitnej znawczyni romantyzmu polskiego i europejskiego – historyczki literatury i krytyczki literackiej, profesor, która wychowała rzesze uczniów – są wśród nich Kazimiera Szczuka, Izabela Filipiak, Marek Bieńczyk, Stanisław Rosiek. Autorki książek, które odmieniły rozumienie nie tylko historii literatury, lecz także polskiej tożsamości. Maria Janion kończy dzisiaj 90 lat.
Urodziła się w podwileńskich Mońkach 24 grudnia 1926 roku, czyli dokładnie 128 lat po Mickiewiczu, i już w dzieciństwie czytała po pięć książek dziennie. Dzisiaj związana jest m.in. z Instytutem Badań Literackich PAN, Uniwersytetem Gdańskim i Uniwersytetem Warszawskim. Angażuje się także w debatę na temat życia publicznego, w feminizm – rozumiany zarówno jako ruch intelektualny, jak i aktywność społeczna.
Największy wkład Marii Janion w polską humanistkę to jej autorskie i jednocześnie bardzo aktualne rozumienie romantyzmu. Gdy w 1975 roku opublikowała Gorączkę romantyczną, nagle epoka uwięziona w sztywnych ramach muzeum historycznoliterackiego uzyskała nowe życie – polskiego paradygmatu, zjawiska wciąż obecnego w naszej wyobraźni, dzięki któremu można było zrozumieć współczesność. W obrębie jej zainteresowań znajdują się, oprócz literatury, również dzieje idei, stylów zachowania i postaw społecznych, przemiany wyobraźni symbolicznej, form i kategorii estetycznych.
Wydała szereg ważnych pozycji, wśród tych z ubiegłej dekady są np.: Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi (2000), Żyjąc, tracimy życie. Niepokojące tematy egzystencji (2001), Wampir. Biografia symboliczna (2002), Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury (2006), Bohater, spisek, śmierć. Wykłady żydowskie (2009). Wszystkie swoje książki pisała ręcznie, wydawcy dostawali do edycji rękopisy.
Jej praca to czytanie i pisanie, a rodzina – to studenci. Przez wiele lat pracowała od 6 rano do północy. O liczbie książek w domu Marii Janion krążą legendy – podobno łatwiej było jej wypożyczyć daną publikację w bibliotece niż znaleźć ją we własnym domu.
Kazimiera Szczuka w ostatnich latach przeprowadziła z nią wywiad rzekę pt. Janion. Transe – traumy – transgresje, który ukazał się w dwóch tomach: Niedobre dziecię (2013) i Prof. Misia (2014). Janion opowiada w nim swojej uczennicy o dorastaniu w okupowanym Wilnie, młodości spędzonej w bibliotekach oraz o wierze w socjalizm. A także o wielkich przyjaźniach, tytanicznej pracy – i o nieznośnym „wieńcu męczeńskim na skroni”, za którym nie mogą przestać tęsknić współcześni Polacy.