Może to niewielki format książki, a może moje uwielbienie dla baśni sprawiło, że najnowszą pozycję Cunninghama połknęłam w niecałe dwie godziny. "Dzikiego łabędzia i inne baśnie" czytałam z niesłabnącym zachwytem, ale także z niedającym się zagłuszyć niepokojem. Happy end jest w życiu elementem deficytowym, a tekstom Amerykanina, choć zaludnionym chłopcami-łabędziami, księżniczkami i czarownicami, bliżej jednak do naszej smutnej rzeczywistości niż baśniowego "i żyli długo i szczęśliwie".

Znane i kochane utwory, takie jak "Dzikie łabędzie", "Piękna i bestia" czy "Dzielny ołowiany żołnierzyk", pod troskliwym okiem Cunninghama zaczynają rosnąć niczym magiczna fasola, pozwalając nam po raz kolejny spotkać się z bohaterami, którzy niejednokrotnie gościli w naszych domach podczas rytualnego czytania bajek na dobranoc. Jednak te historie, choć osnute wokół fabuł starych jak świat, przeznaczone są dla czytelnika, który wyrósł już z opowieści o księżniczkach czekających na ratunek lub dzieciach uciekających przerażającej Babie Jadze. Ten czytelnik przeszedł już swoje – zna się na ludziach, bo nieraz już się sparzył, wie, że można kochać, być kochanym albo nie mieć nic i żyć z dnia na dzień, z okruchem lodu w piersi. Bohaterowie tych baśni są do niego podobni, choć niektórzy z nich mieszkają "za górami, za lasami…".

W tych opowiadaniach to, co baśniowe, magiczne nierzadko przyczynia się do prawdziwej tragedii, a z całą pewnością do poczucia osamotnienia bądź też rozczarowania życiem. Książę z łabędzim skrzydłem zamiast ręki boryka się ze swoją innością, wyszydzany przez pozostałych, normalnych braci. Wieczorami przesiaduje w barze z innymi porażkami baśniowej magii: żabim królem, staruszką, która nieprecyzyjnie sformułowała swoje jedyne życzenie. Niełatwe życie mają też uratowane księżniczki, jak chociażby Królewna Śnieżka, próbująca pogodzić się z dziwnym fetyszem ukochanego, który uwielbia oglądać ją śpiącą i zamkniętą w szklanej trumnie. Sporo w tych baśniach makabrycznego piękna, wyzierającego z historii pełnych smutku, niepokoju i szyderstw losu. Niewątpliwie dzieje się to za sprawą umiejętności pisarskich Cunninghama, który sugestywnymi, acz prostymi zdaniami buduje swoje narracje i, co ważniejsze, pogłębione psychologicznie postaci. Dzięki temu jego teksty stają się czymś więcej niż tylko wariacjami na temat znanych baśni – są opowieściami o człowieczeństwie, samotności, okrucieństwie i głupocie.

Autor z niesamowitą dbałością o szczegóły bawi się postaciami, które postrzegaliśmy jednowymiarowo. W baśniach, na pierwszy rzut oka, wszystko wydaje się czarno-białe. Wiedźmy są złe, a nie tylko zmęczone życiem i brakiem miłości, macochy skazują na niedolę przybrane dzieci z zazdrości, a nie dlatego, że dbanie o rozbrykane książątka i księżniczki jest po prostu ponad ich siły, królowie są zawsze mądrzy i sprawiedliwi – nikt nie zauważa ich niepokojącego pociągu do przemocy. Cunningham wnika w umysły smutnych, pokrzywdzonych potworów i głupich, pięknych, a przy tym okrutnych bohaterów, robiąc to z wyczuciem i znawstwem godnym bystrego obserwatora.

Aż chciałoby się zdradzić puenty jego utworów, porównać je z oryginałami, analizować zachowanie postaci. Baśnie z "Dzikiego łabędzia...", mimo że wnikliwe i niejednokrotnie uwspółcześnione, pozostawiają sporo miejsca na interpretację – zupełnie jak ich pierwowzory, można odzierać je z kolejnych warstw, dochodząc do niepokojącego serca utworu. Cunningham rozkłada jednak akcenty w zupełnie innych miejscach, interesuje się ludzką niegodziwością, prawami, jakimi rządzi się przeznaczenie czy mechanizmami powstawania samych opowieści. Dzięki temu te krótkie, niepozorne historie nabierają uniwersalnego wymiaru, będąc jednocześnie małymi dziełami sztuki.


[Recenzja ukazała się na moim blogu]