I zdarzyło się, że Bóg zechciał wywyższyć swego nędznego sługę i powierzyć mu misję dania świadectwa prawdzie. I uczynił to nie dla zasług jego, ale dla zasług męża znamienitego, opromienionego najświatlejszych czynów blaskiem. I aby w niczym nie uchybić Jego wielkości, a godnych uwagi zdarzeń, których był bohaterem, nie przysłonić cieniem własnej próżności, sobie pozostawiam miano Niegodnego, Jego zaś władcą zwać będę. Uzbrojony tedy w inkaust i zaostrzone pióro przyrzekam dołożyć wszelkich starań, aby na kartach oddać niniejszym choć cząstkę sławy, męstwa, prawości, sprawiedliwości i szczodrości Władcy, który rządził powierzonym mu krajem na podobieństwo Oktawiana Augusta, roztropnie i mądrze, i który jak i ów rzymski król na miano boskiego zasłużył. Zaiste, większe i liczniejsze są czyny księcia Bolesława, aniżeli ja, człek niegodny i pośledniej miary, zdolny jestem opisać. Kto bowiem zdoła zliczyć żelazne jego hufce? Kto porachuje jego zwycięstwa i triumfy nad wrogami wściekle kąsającymi kraj, który ponad wszystko umiłował – taka ich mnogość! I jak słowem zwyczajnym wyrazić okazałość rycerską, odwagę i mądrość, z któremi bronił swego ludu i ziemi powierzonej mu we władanie? Jak opisać nieugiętość, z jaką tępił wrogów wiary hańbiących Kościół święty i jego sługi? Jak oddać jego duchowe posłuszeństwo i umiłowanie Boga, którego czcił z największą pobożnością? Jak opisać szacunek, którym obdarzał biskupów i kapłanów, posłuch im dając i za okazane wsparcie książęcymi darami szczodrze nagradzając? Jak opisać jego umiłowanie cnoty i powściągliwości? Wspomnę tedy jedynie, iż jadał i pił skromnie, postów pilnie przestrzegał i z radością rezygnował z wszelkich zbytków w strojach i komnatach. Miesiącami żył w czystości niczym mnich, który ponad przyjemności cielesne umiłował modlitwę, pokutę i wyrzeczenie.
Modlitwa? Pokuta? Wyrzeczenie?
Kłamstwo. Wierutne, ale jakże potrzebne. Tak w każdym razie sądziłem, gdy kreśliłem owe słowa na pergaminie. A jak było naprawdę?*

---
* Małgorzata Saramonowicz, "Trygław. Władca losu", wyd. Znak, 2016, s. 5-6.