Recenzent: Kinga Młynarska


W Finlandii wyjątkowo mało książek odnosi się do wydarzeń z okresu II wojny światowej. Katja Kettu zdecydowała się zanurzyć w bolesną historię swej ojczyzny i bezwzględnie rozprawić z uwierającymi zadrami, m.in. zdradą kraju, współpracą Finów z Trzecią Rzeszą.

W „Akuszerce” opisuje kilka miesięcy z życia w lapońskim obozie. W naturalistycznych scenach przedstawia całe okrucieństwo, jakie niesie ze sobą wojna i to, co za nią idzie – nieustające łaknienie, ubóstwo, desperację. Tu zatraca się ludzkie cechy, nagle wszystko przestaje mieć znaczenie, liczy się wyłącznie przetrwanie. Żebrzące dzieci w mundurach, barbarzyńskie zwyczaje, gwałty, utrata godności, głód zmieniający człowieka w zwierzę, emocje zastąpione fizjologią, zabójstwa.

W tym piekle jednak obok śmierci pojawia się także życie. Główna bohaterka, zwana Krzywym Okiem (a także Dzikim Okiem i Czerwonym Bękartem), jest miejscową akuszerką. Podejrzane pochodzenie, szpetota, znajomość ziół i tajemniczych mikstur oraz bezpłodność szybko tworzą z niej społecznego wyrzutka z łatką czarownicy o „złej krwi”. Zadaniem kobiety jest badanie i leczenie mało skomplikowanych schorzeń, przeprowadzanie aborcji, przyjmowanie porodów.

Wszyscy traktują ją bezosobowo, jak sama wyznaje – „nikt nie podejrzewał, że mieszka we mnie kobieta”*. Ona sama pewnie także ignorowałaby swoją cielesność, gdyby nie zakochała się w niemieckim reporterze, Johannie. Zauroczenie i silny pociąg fizyczny zmieniają jej dotychczasowe życie. Zazdrość o kontakty przystojnego fotografa z innymi kobietami obnaża w niej pierwotne instynkty, bohaterka jest gotowa na wszystko, by zdobyć ukochanego. I nie waha się ani przez chwilę. Jej zwierzęca miłość, silne pragnienie akceptacji oraz bliskości pchają ją do najgorszych czynów. Kobieta dąży do celu po trupach, obciąża sumienie, ale jej ślepe uczucie nie pozwala na skruchę.

Miłość została tu ukazana przede wszystkim w wymiarze seksualnym. Miarą uczucia jest intensywność zbliżeń, a jego zwieńczeniem – zapłodnienie. Krzywe Oko bezkrytycznie patrzy na Johanna, wybacza mu nie tylko udział w ludobójstwie (które go prześladuje), ale także coś o wiele poważniejszego (dla niej) – intymne zbliżenia z innymi kobietami. W „Akuszerce” to mężczyzna jest wrażliwy i opiekuńczy, nie wykorzystuje swojej pozycji (kobiety same mu się oddają), dręczy go sumienie. Kettu zdecydowanie pokazała świat na opak, ale czy nie taka właśnie jest wojenna rzeczywistość?

„Akuszerka” opiera się na kontrastach. Obok wojny i okrucieństwa pojawiają się tu miłość i przywiązanie, obok śmierci rodzi się życie, słabi mężczyźni pozostają w cieniu silnych kobiet itp. Znajduje to również odzwierciedlenie w warstwie językowej – próby poetyckich opisów przeplatane są najmniej wyszukanymi wulgaryzmami.

Kettu napisała książkę bardzo trudną. Z pewnością budzącą wiele kontrowersji i ambiwalentnych uczuć. O ile ukazanie pewnego rodzaju prymitywizmu oraz bestialstwa człowieka obok niewinności i miłości z pewnością było intencją autorki, o tyle styl tej powieści i jej konstrukcja budzą już wątpliwości. „Akuszerka” wpisuje się na listę pozycji, o których się będzie mówić bardzo długo. Pisarka zaryzykowała, ale czy było warto – osądzą czytelnicy. Tę powieść wypada przeczytać przede wszystkim po to, by móc zabrać głos i opowiedzieć się po którejś ze stron – zwolenników lub przeciwników takiego rodzaju „mięsistej” prozy.


---
* Katja Kettu, Akuszerka, przeł. Bożena Kojro, wyd. Świat Książki, s. 42.




Tytuł: Akuszerka
Autor: Katja Kettu
Tłumaczenie: Bożena Kojro
Wydawca: Świat Książki, 2016
Liczba stron: 328

Ocena recenzenta: 4 / 6


Kinga Młynarska jest autorką bloga dajprzeczytac.blogspot.com