Nie wiemy jeszcze, w który czwartek października zostanie ogłoszone, kto otrzymał literacką Nagrodę Nobla w roku 2016, jednak gremium najpewniej jest już na ostatnich etapach podejmowania decyzji w kwestii laureata. Bukmacherzy obstawili swoje typy – w tym roku do 21 września prowadzili według Landbrokers: Haruki Murakami, James Ngugi (właśc. Ngũgĩ wa Thiong'o)  i Philip Roth, natomiast Unibet zamiast na Thiong’o postawił na Alego Ahmada Sa’ida Isbira (Adonisa). Na listach pojawiają się również Adam Zagajewski czy Joyce Carol Oates.

W oczekiwaniu na datę ogłoszenia laureata przygotowaliśmy na to piątkowe popołudnie listę pięciu faktów dotyczących literackiej Nagrody Nobla. Więcej informacji  znajdziecie na stronie oficjalnej: https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/facts/literature/index.html. Można tam też zagrać w wykreślankę nazwisk dotychczasowych zwycięzców.

1. Liczba nagrodzonych

108 statuetek rozdano w tej kategorii od 1901 roku. Nagroda nie została przyznana przy siedmiu okazjach: w 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 i wreszcie w 1943 r.

Dlaczego tak się stało? W regulaminie Fundacji Nobla napisano: „Jeśli żaden z branych pod uwagę kandydatów nie zostanie wskazany, nagroda pieniężna przechodzi do puli na następny rok. Jeśli wciąż nagrody nie przyznano, suma zostaje dodana do funduszy Fundacji”. Podczas wojen światowych z oczywistych przyczyn nie wyłoniono zbyt wielu laureatów.

2. Wspólna literacka Nagroda Nobla

Literacka Nagroda Nobla została podzielona między dwie osobistości tylko cztery razy. Taka „dzielona” nagroda jest dużo częstszym zjawiskiem w innych kategoriach.

Oto nazwiska podwójnych laureatów:

1904 – Frédéric Mistral, José Echegaray
1917 – Karl Gjellerup, Henrik Pontoppidan
1966 – Shmuel Agnon, Nelly Sachs
1974 – Eyvind Johnson, Harry Martinson

Dlaczego literacką Nagrodę Nobla tak rzadko się dzieli między kandydatów do zwycięstwa? Ostatni raz się to stało w 1974 roku. Otóż, jak mówi Peter Englund, stały sekretarz Akademii, prawdopodobnie chodzi o samą naturę literatury. W dziedzinach naukowych przyznawana jest wspólna nagroda, ponieważ często do osiągnięć naukowych dochodzi się wspólnie lub działa się na polach wiedzy bardzo do siebie zbliżonych.

3. Zdobywczynie literackiej Nagrody Nobla

Czternaście kobiet zostało uhonorowanych literacką Nagrodą Nobla. Szwedzka pisarka Selma Lagerlöf (1858-1940) była pierwszą laureatką w 1909 roku. Pięć lat później została wybrana do Szwedzkiej Akademii, instytucji odpowiedzialnej za przyznawanie literackiej Nagrody Nobla.

Oto pełna lista kobiet, które otrzymały tę nagrodę:

Selma Lagerlöf – 1909 
Grazia Deledda – 1926 
Sigrid Undset – 1928 
Pearl Buck – 1938 
Gabriela Mistral – 1945  
Nelly Sachs – 1966
Nadine Gordimer – 1991
Toni Morrison – 1993 
Wislawa Szymborska – 1996 
Elfriede Jelinek – 2004
Doris Lessing – 2007 
Herta Müller – 2009
Alice Munro – 2013 
Swietłana Aleksijewicz – 2015  

4. Dwa razy odmówiono przyjęcia literackiej Nagrody Nobla

Boris Pasternak – w 1958 roku – przyjął nagrodę, jednak później musiał z niej zrezygnować, zmuszony przez władze swojego kraju (ZSRR). Natomiast laureat z 1964 roku – Jean-Paul Sartre – odrzucił ją, ponieważ konsekwentnie odmawiał przyjmowania jakichkolwiek oficjalnych wyróżnień.

5. Laureaci i języki

Alfred Nobel miał międzynarodowe plany co do swojej działalności, więc nie było wątpliwości odnośnie do narodowości kandydatów do Nagrody Nobla: miał ją otrzymać najbardziej zasłużony, „czy jest Skandynawem, czy też nie”. Problem z typowaniem zwycięzców z całego świata pojawił się jednak, gdy Szwedzka Akademia – odpowiedzialna za wybór laureatów – doszła do wniosku, że literacka Nagroda Nobla przeznaczona jest dla twórców europejskich. Było to przekonanie krytykowane, ale bardzo długo utrzymujące się w tradycji. Dopiero w 1984 roku stały sekretarz Szwedzkiej Akademii poinformował, że w tamtym roku zwrócono uwagę na pisarza pochodzącego spoza Europy.

Do tej pory (od 1901 do 2014) najwięcej nagród otrzymali pisarze angielscy, na drugim miejscu są Francuzi, a zaraz za nimi Niemcy. Laureaci nieeuropejscy piszący w swoich narodowych językach – dwóch Japończyków i dwóch Chińczyków – plasują się na miejscu dwunastym.