Książka: Śmierć pięknych saren

Kiedy Ota Pavel zaczynał spisywanie swoich wspomnień z dzieciństwa, które składają się na tom "Śmierć pięknych saren", był już zdiagnozowanym schizofrenikiem. Podczas pobytu w szpitalach psychiatrycznych powrót w myślach do starych czasów okazał się antidotum na beznadzieję oraz formą niezwykłej terapii. Co najważniejsze, krótkie opowiadania Pavla w najmniejszym stopniu nie ujawniają choroby autora. Wręcz przeciwnie, ktoś, kto nie zna historii tego czeskiego dziennikarza sportowego i pisarza, mó...

Nie miałam nigdy przekonania do literatury czeskiej. Nie ze względu na złe doświadczenia, bo takich nie doznałam, po prostu zadziałała zła siła stereotypu i uprzedzenia. Czeski kojarzył mi się tylko z Dzielnym Wojakiem Szwejkiem i piwem. No i Rumcajsem oczywiście. Wielką byłam ignorantką. O "Śmierci pięknych saren" przeczytałam kiedyś bardzo entuzjastyczny felieton i nabrałam chęci, aby się samej przekonać, co też takiego zachwycającego tam jest. Chęć powoli dojrzewała i dojrzewała, aż po pa...

Opowiadania Oty Pavla "Śmierć pięknych saren" i "Jak spotkałem się z rybami" to proza magiczna. Być może tak autor radził sobie z ogarniającym go szaleństwem. Czytając tę książkę, zauroczyłam się. Zachwyciło mnie, że w ten sposób można mówić o życiu, pasji, rodzinie wojnie i o sobie. Wspomnienia pomagają żyć - mówi autor, kończąc książkę. Jeśli są tak pięknie opisane, z pewnością. Ota Pavel pokazał, jak wiele można mieć w sobie miłości do tego, co nas otacza i mimo problemów warto żyć. ...

„Śmierć pięknych saren”: gdybym miała użyć jednego słowa, aby opisać tę książkę, na pewno powiedziałabym o niej: urzekająca. Jest to historia czesko-żydowskiej rodziny opowiedziana w typowy dla naszych sąsiadów sposób, czyli śmiech przez łzy. Ciepła, komediowa opowieść o losach pechowego komiwojażera dopiero pod koniec nabiera tragicznego wymiaru, jakbyśmy nagle zdali sobie sprawę, że bohaterowie żydowskiego pochodzenia przeżyli piekło II wojny światowej, obozów koncentracyjnych, głodu i stra...

Dzieciństwo zanurzone w okrucieństwie wojny, dzieciństwo pełne magii i cudowności. Takie, do którego się pomimo wszystko wraca po latach z łezką w oku. Niesamowite opowiadania byłego dziennikarza sportowego o zwyczajnym dziecięcym życiu. Książka, która stała się rodzajem terapii w chorobie psychicznej, terapii również dla nas w chorobie cywilizacji i w pośpiechu. Warto przystanąć.

Trafiłam swego czasu na tę książkę zupełnie przypadkowo, sięgnęłam z nudy i raczej od niechcenia... a zakochałam się w niej natychmiast. To zbiór pięknych, bardzo malarskich wspomnień z dzieciństwa i młodości Pavla, piękna historia życia jego ojca i jego miłości do żony, obraz sentymentu i czeskich krajobrazów. Książka momentami jest smutna, często zabawna, na pewno głęboko zapada w pamięć, zwłaszcza gdy pamięta się o biografii autora, który popadł w ciężką chorobę psychiczną... Psychiatr...

Mój egzemparz to wydanie Czytelnika z lat 70-tych. W zbiorku obok "Śmierci pięknych saren" znajdują się również opowiadania z cyklu "Jak spotykałem się z rybami". Książeczka tworzy spójną całość i do tego jest naprawdę ładnie wydana. Opowiadania zawarte w "Śmierci..." dotyczą głównie okresu przedwojennego - "bezgrzesznych lat" Pavla, wakacji spędzanych nad Berounką i historii z życia jego rodziny. Wszystko wyśmienicie podane, z charkterystyczną dla autora nutką autoironii i nostagii - nie wym...

Ota Pavel (1930-1973) jest w literaturze czeskiej zjawiskiem niezwykłym. Początkowo reporter sportowy, autor książek o sportowcach, sam uprawiający sport, w trzydziestym trzecim roku życia trafia do zakładu dla psychicznie chorych. Tutaj - w ucieczce przed straszną rzeczywistością w świat wspomnień - znajduje ocalenie przed obłędem i chęcią samobójstwa.

Rodzi się prozaik, którego dwa tomy opowiadań, "Śmierć pięknych saren" i "Jak spotkałem się z rybami", mają charakter całkowicie autobiograficzny i pozwalają nam poznać dokładnie życie Pavla. Zdarzenia przedwojenne, okupacyjne i powojenne są tu przetworzone w wyobraźni autora, zabarwione nieodpartym humorem, groteskową deformacją i barwną fantazją. Po napisaniu "Epilogu" do swoich wspomnień uległ Pavel znowu atakowi choroby, z której już się nie podniósł. Jego niewielka objętościowo, ale niepowtarzalna w swojej specyfice twórczość stała się rewelacją w kraju autora i budzi szerokie zainteresowanie poza granicami Czechosłowacji.

Opowiadania zawarte w tym tomie - oparte na autentycznych przeżyciach Pavla - stanowią cykl, połączony osobą narratora, jego rodziny, a przede wszystkim ojca. Ów ojciec - agent handlowy sprzedający szwedzkie lodówki, a jednocześnie namiętny wędkarz - to niezwykle barwna i pełna uroku postać żydowskiego donkiszota, który w swoich poczynaniach bywa wielki i tragiczny, śmieszny i wzruszający. Tłem, na którym rozgrywają się dzieje rodziny Pavlów, jest przyroda - rzeki, stawy i jeziora, świat, w którym wędkarz odnajduje poczucie wolności i sensu życia.

Opowiadania Pavla posłużyły mu do rekonstrukcji własnego dzieciństwa i młodości. Przesyca je niecodzienna atmosfera, w której groteskowy żart, liryczna refleksja i nieodparty komizm mieszają się z reminiscencją "czasów pogardy", a wszystko spowite jest w poetycką mgiełkę zadumy nad światem, który bezpowrotnie przeminął.

[PIW, 1978]

Powiem krótko. "Śmierć pięknych saren" to świetnie napisane opowiadania. Pełne nostalgii za czasami minionymi, bawią i wzruszają. Grzeją w łapki jak kubek ciepłego mleka. Gorąco polecam. Mają w sobie coś takiego, że chce się do nich wracać.