Książka: Książki najgorsze i parę innych ekscesów krytycznoliterackich

Tak się złożyło, że „Książki najgorsze” czytałam w okresie letnim, przy otwartych oknach i moje histeryczne ataki śmiechu niosły się i odbijały dudniącym echem po pogrążonym w wieczornej ciszy osiedlu. Przerażony pies zrywał się z posłania i strzygąc uszami starał się odgadnąć potencjalne zagrożenie, którego zwiastunem były te okropne hałasy. Tylko mąż zachowywał stoicki spokój i podgłaśniając odbiornik telewizyjny, z głową w wirtualnych oparach telewizji jak struś z głową w piasku udawał, że ws...

Ktoś mógłby zdziwić się, że w roku pańskim 2009 sięgam po recenzje napisane z górą dwadzieścia lat temu. Tym bardziej, że większość ocenianych autorów odeszła w cień, a ich nazwiska znane są nielicznym. A jednak... Rzecz w tym, że "Książki najgorsze" to znakomity portret "literatury popularnej" czasów PRL-u, a właściwie czegoś, co sam Barańczak (ukrywający się pod pseudonimem Feliks Trzymałko i Szczęsny Dzierżankiewicz) nazwał "monotonną i hybrydyczną" kulturą masową Polski Ludowej. Warto si...

Tytuł mówi o zawartości. Jest o książkach i z dystansem. To rzeczywiście był eksces w czasach socjalizmu - pisać zjadliwe eseje krytycznoliterackie na temat sygnowanych państwowym „znakiem jakości” publikacji. Barańczak nie tylko ocenia wartość powieści, zbiorków poetyckich czy scenariuszy obchodów uroczystości. Nie tylko pisze o ich płytkiej zawartości, ale także o przyczynach powstawania tak lichych utworów. Przeważają w tej wyliczance powieści, a głównie jeden gatunek. Kryminał milicyjny. ...

Książka Barańczaka traktuje o pozycjach, z których większość (jeśli nie wszystkie) jest dla współczesnego młodego czytelnika (urodzonego, powiedzmy, po 1980) zupełnie anonimowa. Nic dziwnego - książki te nie miały absolutnie żadnej wartości, co zresztą autor skrzętnie udowadnia. Cóż więc genialnego w tej książce? Ano to, że Barańczak, znany obecnie pewnie przede wszystkim z tłumaczeń i poezji lingwistycznej, ma niesamowity i rzadko spotykany zmysł ironii. Jest to ironia absolutna, równająca ...

Trzecie - ulepszone! - wydanie legendarnych "Książek najgorszych..." Stanisława Barańczaka.


Feliks Trzymałko i Szczęsny Dzierżankiewicz pojawili się na łamach "Studenta" w 1975 roku, aby - jak sami pisali - prowadzić "przegląd bieżących osiągnięć polskiej grafomanii". Jak się okazało, m.in. za sprawą kryminałów publikowanych przez Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, grafomania polska przeżywała wówczas swój złoty okres i dostarczyła obu panom materiału do wielu tekstów. Prześmieszne paszkwile były pisane w rzeczywistości przez Stanisława Barańczaka i dość szybko zainteresowała się nimi cenzura. Cykl wyszydzający zjawisko "grafomanii z państwową pieczątką" trafił więc na łamy drugoobiegowych: "Biuletynu Informacyjnego KOR" i "Zapisu".

"Książki najgorsze..." doczekały się dwóch wydań książkowych, które zyskały status kultowych. Obecnie oddajemy do rąk czytelników zmienione trzecie wydanie, wzbogacone o "pięć wyskoków paszkwilanckich" opublikowanych w 1993 w „Gazecie Wyborczej”.

[Znak, 2009]