Książka: Pięć lat kacetu

Książek o tematyce obozowej powstało mnóstwo, a zdecydowana większość z nich jest skondensowaną porcją okrucieństwa i cierpienia. Powszechnie panuje opinia, że o niektórych sprawach nie powinno się mówić w inny sposób niż podniośle, patetycznie oraz z szacunkiem dla tragedii milionów uwięzionych ludzi. O życiu codziennym w obozie pisze się raczej ogólnikowo, skupiając się na najmakabryczniejszych jego elementach: torturach, egzekucjach, krematoriach, eksperymentach „medycznych”. Stanisław Grzesi...

Kilkakrotnie obejrzałam film "Życie jest piękne" Benigniego i zawsze nawiedzała mnie myśl, że temat poważny, przerażający, przygnębiający, ale odarty z patetyczności i wzniosłego tonu staje się bardziej uderzający. Na potwierdzenie tej myśli miałam "Los utracony" Kertésza czy "Pamiętnik z powstania warszawskiego" Białoszewskiego. Moje spostrzeżenie dotyczy także audiobooka "Pięć lat kacetu" Stanisława Grzesiuka. Oczywiście liczne są głosy, że jego autobiografia jest zbyt strywializowana, spły...

Grzesiuk napisał 3 książki, w których opisuje swoje życie. W "Pięciu latach kacetu" nie ma typowej martyrologii - jest uśmiech przez łzy. Opisuje, jak można przeżyć w najgorszym horrorze obozów koncentracyjnych wykorzystując "warszawskie cwaniactwo". Do tej książki wciąż wracam.

O życiu w obozach na lekcjach historii mówi się mało. Jeśli już, to gdzie one były, kto do nich trafiał, jak mniej więcej tam wyglądało i na jakich zasadach działały. Jednak po lekturze książki Grzesiuka „Pięć lat kacetu” ta wiedza jest dużo, dużo szersza i, co chyba ważniejsze, pozwala dokładniej zrozumieć istotę obozów. Książka jest autobiografią z okresu ponad 4 lat, kiedy to Stanisław przebywał w obozach. Dokładnie opisuje, czym różniły się od siebie poszczególne obozy, jakie prace wykony...

Jest wiele książek o obozach koncentracyjnych – powieści, pamiętników, nowel, opracowań historycznych czy wreszcie dokumentów opublikowanych po Procesie Norymberskim. Pisane z pozycji kata lub ofiary, obiektywnego świadka, powściągającego emocje i słowa rzeczowego historyka… Na tym tle autobiografia Grzesiuka jest utworem niezwykłym. Co składa się na tę szczególność? Autor ukazuje obozową gehennę jako piekło, które można… oswoić. Nie przestaje być ona piekłem, ale dzięki znajomości reguł rząd...

Książka "Pięć lat kacetu" jest autobiografią Grzesiuka. Grzesiuk, będąc więźniem, świadkiem wydarzeń, opisuje w najprawdziwszy sposób warunki, jakie panowały w obozie, tzn. głód, pracę, bicie. Pisze, w jaki sposób radzili sobie więźniowie. Sztuką przeżycia wg niego było wymigiwanie się od pracy, a także organizowanie jedzenia. Człowiek, który słuchał poleceń i ciężko pracował, nie miał szans na przeżycie. Jeżeli ktoś się interesuje obozami, a także życiem więźniow, tym, przez jakie oni piekł...

W jednej z poprzednich recenzji wystąpiło porównanie tej książki z "Innym światem" G.H. Grudzińskiego. Warto rozszerzyć ten wątek - tak się składa, iż czytałem "Pięć lat kacetu" w czasie, gdy rocznik mój obowiązkowo musiał "zaliczyć" wspomniane wcześniej dzieło Grudzińskiego. Do dziś pamiętam swoje zdziwienie, iż tak ciekawa książka nie znalazła się w wykazie lektur. A zasługuje na to miejsce w pełni, pisana jest, jak już wspomnieli poprzednicy, prostym językiem, pełnym humoru i czasem do...

„Pięć lat kacetu” to druga po „Boso, ale w ostrogach” książka według chronologii autobiograficznej. Pięć lat w obozach – Dachau, Mauthausen i Gusen. W takiej kolejności Grzesiuk „zwiedzał” te katownie, przy czym jedna była o piekło gorsza od drugiej. Niewielu takich było, którym udało się tyle przeżyć. Charakterność, jak sam Grzesiuk to określa, i wychowanie w biednej robotniczej dzielnicy oraz wrodzona cwaniakowatość i hart w bójkach pomogły Staśkowi kierować się zbawczą dewizą – pracować ja...

Pierwszym skojarzeniem podczas czytania przeze mnie opisu tej książki był "Inny świat" G. Herlinga-Grudzińskiego. Podobna tematyka - życie w obozie (u Grudzińskiego to rosyjski obóz pracy, u Grzesiuka - niemiecki obóz koncentracyjny). Autor opisuje swoje przeżycia z obozów w Dachau, Mauthausen i Gusen. Niby nic nowego dla czytelników zaznajomionych z okrucieństwami obozów takich jak ten w Oświęcimiu, a jednak po tę książkę warto sięgnąć. Przede wszystkim ze względu na to, jak została ona napisan...

Pierwsze wydanie bez skreśleń i cenzury.


Wspomnienia z obozów koncentracyjnych Dachau, Mauthausen i Gusen.

Stanisław Grzesiuk z właściwym sobie humorem, szczerością i bezpośredniością portretuje nazistowską machinę pracy i śmierci. I próbuje opowiedzieć o cenie człowieczeństwa w miejscu, które z niego odzierało.

W maju 1958 roku książka trafiła do księgarń i natychmiast zniknęła z półek. W bibliotekach czekało się w kolejce nawet rok. Czytelnicy pisali do autora z prośbą o interwencję. O książce dyskutowali szeroko byli więźniowie, a Grzesiukowi wytoczono proces o zniesławienie, który zakończył się ugodą.

Po latach tekst porównano z rękopisem i przywrócono wszystkie fragmenty usunięte przez cenzurę i wydawcę przy pierwszej publikacji.

Wydanie zawiera fragmenty najważniejszych recenzji oraz wypowiedzi samego autora o książce.


„Od czasów Borowskiego nie mieliśmy w literaturze tak pasjonującego dokumentu z obozów koncentracyjnych. »Pięć lat kacetu« nie ma przy tym ambicji artystycznych: jest zimną, przenikliwą, piekielnie dokładną relacją człowieka, który dzięki swemu sprytowi i szansie jednej na milion przetrwał piekło”.

„Życie Warszawy”, 29 VI 1958 r.


Stanisław Grzesiuk (1918–1963) – pisarz, pieśniarz, zwany bardem Czerniakowa. Urodzony w Małkowie koło Chełma. Od drugiego roku życia mieszkał w Warszawie, gdzie spędził dzieciństwo i młodość. W trakcie okupacji aresztowany i wysłany na roboty przymusowe do Niemiec, następnie do obozów koncentracyjnych. W lipcu 1945 roku wrócił do kraju; leczył się na gruźlicę płuc, która była konsekwencją pobytu w obozie. Autor autobiograficznej trylogii „Boso, ale w ostrogach”, „Pięć lat kacetu”, „Na marginesie życia”. Pochowany na cmentarzu wojskowym na Powązkach. Obok Stefana Wiecheckiego zaliczany do grona najbardziej zasłużonych twórców kultury warszawskiej ulicy.

[Prószyński i S-ka, 2018]

Książka ma dwie wielkie podstawowe zalety: Jest znakomicie napisana i opowiada ze szczegółami o warunkach panujących w niemieckich obozach koncentracyjnych. Grzesiuk świetnym gawędziarskim stylem opisuje zwykła - a zarazem niezwykłą - obozową codzienność. Robi to umiejętnie, najczęściej z dużym dystansem i poczuciem humoru. Opowiada rozmaite anegdoty, trzymając się jednocześnie chronologii zdarzeń i nie zapominając o rutynowych czynnościach, takich jak np. wychodzenie do wychodka. Grzesiuk...

Wszystko, co dotyczy treści, zostało juz chyba opisane. Pobyt w obozie nie zniszczył w tym człowieku optymizmu, który był jego największą zaletą. To właśnie dzięki temu optymizmowi potrafił przetrwać tak trudny dla niego okres. Autor nie ocenia, nie pochwala, ale też nie użala się nad nikim. Przyjmuje swój los takim, jaki przyszło mu przeżyć, godzi się z tym, jednak nie ustaje w ciągłych walkach o lepszy byt. W tej książce oddał całego siebie, przekazał to, co było dla niego ważne i dał do...

Od sierpnia 1945 roku stanąłem do uczciwej pracy i pracowałem do 1959 roku. Przerwałem pracę z powodu gruźlicy, na którą leczę się od 1947 roku. Choruje też na gruźlicę Janusz Zakulski, który już nie może pracować od 1949 roku. Choruje i Adam Kwiatkowski, choruje też wielu innych, a wielu kolegów zabrała już gruźlica z grona żyjących. Dzień 5 maja jest świętem gusenowców. Każdego roku dnia 5 maja odbywa się krajowe koleżeńskie spotkanie byłych więźniów obozu koncentracyjnego Gusen, w którym ...