Niniejszą edycję wykładów Kanta chciałoby się rozpocząć zwrotem oddającym jedną z najczęściej spotykanych cech narodowych Polaków: "cudze chwalicie, swego nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie".
Kto prócz mieszkańców Mrągowa pamięta dziś o mazurskim kaznodziei, humaniście wykształconym w Królewcu, słuchaczu wykładów Kanta, Krzysztofie Celestynie Mrongowiuszu, jak to mówiono w czasach komunizmu, żarliwym polskim patriocie?
Mrongowiusz w latach 1781-1790 przebywał w Królewcu i uczęszczał na wykłady Immanuela Kanta. Dowodem są notatki, sporządzone częściowo własnoręcznie, częściowo, jak to wśród braci studenckiej zawsze bywało, uzupełnione o zapiski kolegów. Wśród odręcznych notatek będących w posiadaniu Mrongowiusza szczególnie dobrze znany jest zbiór "Moral Mrongowius", po raz pierwszy wydany przez Menzera w 1924 roku, następnie, w wersji krytycznej w XXVII tomie "Akademie Ausgabe". [...] W Polsce mało kto wie, że już w roku 1854 Mrongowiusz wydał w Gdańsku niniejszy zbiorek, w którym połączył wykłady o moralności, tłumaczone na język polski bezpośrednio z rękopisu oraz część "Vorlesungen über die philosophische Religionslehre", dostępnych w wydaniu Politza z 1817 r. Edycja polskojęzyczna "Moral Mrongovius" ukazała się więc 70 lat przed pierwszym wydaniem niemieckim manuskryptu i stanowi pierwsze na świecie wydanie notatek z wykładów Kanta o moralności.
Prezentowany zbiorek stanowi z pewnością jeden z najcenniejszych zabytków polskiego piśmiennictwa filozoficznego. Polski czytelnik może w nim prześledzić, jak Mrongowiusz przekładał myśl Kanta, tworząc zarazem polskie pojęcia filozoficzne. Czytelnika niemieckiego być może zainteresują drobne dodatki, wprowadzone w wersji polskiej lecz nie występujące w niemieckim oryginale. Całość stanowi wspaniały przykład przenikania się obu kultur i ich jednoczenia się w dziełach twórców, w których krótkowzroczni politycy niekiedy woleliby widzieć przedstawicieli jednostronnych interesów narodowych.
Niniejsze wydanie, obok oryginalnej wersji Mrongowiusza z 1854 roku zawiera też rekonstrukcję niemieckiego oryginału, na którym polski autor się opierał. Nadzór nad pracami badawczymi sprawowaliśmy z prof. Wernerem Starkiem*.
---
* Mirosław Żelazny, "Przedmowa", w: Immanuel Kant, "Rozprawa filozoficzna o religii i moralności", przeł. K.C. Mrongowiusz, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006, s. 6-8.