Recenzuje: Olaf Pajączkowski


Czasy wypraw krzyżowych to fascynujący okres w dziejach ludzkości (pomijam oczywiście kwestię ich zasadności). Bez przesady można powiedzieć, że krucjaty nie tylko zmieniły oblicze ówczesnego świata, ale także wpłynęły na kształt kolejnych stuleci. Najsłynniejszymi wojownikami biorącymi w nich udział, tymi, o których pamięta się do dziś, są Ryszard Lwie Serce i Salah ad-Din.

Jako że interesuję się tematem wypraw krzyżowych, nie mogłem obojętnie przejść obok żadnego z tych wielkich przywódców. Poznałem ich – wydaje mi się – całkiem nieźle, choć nie trzeba przyciskać mnie do muru, bym wyśpiewał, że jednak trochę więcej wiem o Ryszardzie. Dlatego też z radością sięgnąłem po dzieło Tariqa Alego pt. „Księga Saladyna”.

„Księga...” to drugi tom „Kwintetu muzułmańskiego” (znajomość poprzedniego nie jest wymagana); można go określić mianem zbeletryzowanej biografii. Oglądamy w nim wydarzenia z życia sułtana (najwięcej miejsca Tariq Ali poświęca kampaniom poprzedzającym samą krucjatę, głównie zdobyciu Jerozolimy), wzbogacone jednak fikcyjnymi wątkami. Obok postaci autentycznych, takich jak Salah ad-Din, jego rodzina i doradcy, na kartach książki znajdziemy też całą galerię osób narodzonych w wyobraźni autora, na czele z Ibn Jakubem, żydowskim kronikarzem, narratorem powieści i naszym przewodnikiem po arabskim świecie. Taki zabieg nie tylko urozmaica akcję, pomaga też czytelnikowi poznać bohaterów. Czym innym jest bowiem przeczytanie suchej notki o treści: „Saladyn był szczodrym władcą”, a czym innym obserwowanie jego spotkań z Ibn Jakubem, podczas których opowiada o swych lękach, pragnieniach, marzeniach i smutkach, innymi słowy – zostaje przedstawiony jako człowiek, nie posąg. A i sam żydowski kronikarz jest pełnokrwistym bohaterem o zajmującej historii, zaś jego pozycja na dworze pozwala mu na spotykanie się z wieloma ciekawymi indywiduami i słuchanie interesujących opowieści.

Autor przemyca do powieści nie tylko całe mnóstwo faktów historycznych i biograficznych, ale także informacje dotyczące arabskiej kultury, filozofii, islamu, a nawet wskazań medycznych i żywieniowych. Niekiedy poświęca niemalże całe rozdziały na dysputy filozoficzno-teologiczne, więc wszyscy zainteresowani tymi dziedzinami wiedzy poczują się podczas lektury jak dzieci przypadkiem zamknięte na noc w cukierni.

Z czystym sumieniem polecam „Księgę Saladyna”, bowiem bawiłem się przy niej wyśmienicie i zaspokoiła mój głód wiedzy. Z recenzenckiego obowiązku muszę jednak poinformować o pewnej kwestii, na którą przymknąłem oko podczas wystawiania oceny. Mało miejsca poświęcił autor samej trzeciej krucjacie, a na dodatek w dość nieprzychylnym świetle przedstawił Ryszarda Lwie Serce. Nie potrafię wytłumaczyć, dlaczego. Nawet relacje z tamtej epoki ukazują Ryszarda i Salah ad-Dina nie tylko jako wielkich ludzi, ale także godnych przeciwników! Obraz Saladyna w Europie był bardzo pozytywny, a angielskiego króla muzułmańscy kronikarze opisywali jako szlachetnego rycerza. Z tych względów trudno mi zaakceptować tępego tchórza z powieści Tariqa Alego. Być może autor chciał odbrązowić tę postać, z drugiej jednak strony sam Bahā al-Dín, prawdziwy kronikarz Saladyna, którego pisma do dziś pozostają dla nas jednym z najważniejszych źródeł wiedzy o trzeciej krucjacie, opisał Ryszarda jako wspaniałego, odważnego i mądrego wojownika. A jeżeli mam zdecydować, komu wierzyć – fikcyjnemu Ibn Jakubowi czy rzeczywiście żyjącemu Bahā al-Dínowi – to oczywiście wybieram tego drugiego.

Jednak mimo tych zgrzytów „Księga Saladyna” jest bardzo dobrą powieścią i kopalnią informacji o fascynującym życiu wielkiego Saladyna. Polecam, również czytelnikom niezainteresowanym tematem krucjat.



Tytuł: Księga Saladyna
Autor: Tariq Ali
Wydawnictwo: Lambook
Liczba stron: 480

Ocena: 5,5/6