Tytułowymi bohaterami są dwaj przyrodni bracia, synowie księcia Władysława Hermana - Zbigniew i Bolesław. Ich rywalizację ukazał autor na tle panoramy dziejów Polski przełomu XI i XII wieku.

Zbigniew to najstarszy syn księcia Władysława, owoc jego związku z kobietą niskiego stanu, małżeństwa, które nigdy nie zostało "pobłogosławione przez Kościół". Gdy Władysław po wygnaniu brata Bolesława Szczodrego nieoczekiwanie został władcą państwa, musiał kobietę ową odprawić, a potomka uznanego za "nieprawego" odesłać do klasztoru, gdzie miał spędzić resztę życia. Zbigniewa poznajemy, gdy przebywa w nim już od ośmiu lat. Jego marzeniem jest opuścić znienawidzone mury klasztorne i odzyskać pełnię władzy, jaka jego zdaniem mu przysługuje. Nieoczekiwanie pewnego dnia zyskuje taką szansę...

Autor postać tę odmalowuje w zdecydowanie negatywnym świetle. Zbigniew to osoba zupełnie niestworzona na monarchę. To człek choć wykształcony, jednakże słaby, gnuśny, nieudolny, zupełnie nieprzystosowany do rycerskiego rzemiosła. Przedkładający nad nie hulaszczy tryb życia. Ponadto bezwzględny, małostkowy, mściwy, podstępny, zdradziecki. Myślący tylko o własnych interesach, dla zdobycia pełni władzy gotowy poświęcić wiele, nawet, a może szczególnie, własny honor. Nie waha się przed żadną nikczemnością, aby móc samemu panować i za wszelką cenę zniszczyć brata - konkurenta do władzy. I choć historia na ogół ocenia go również w tak negatywnym świetle, odnosi się wrażenie, iż autor jednak przejaskrawił jego negatywną osobowość. Przedstawia go również jako człowieka ułomnego pod względem fizycznym.

Przeciwieństwem Zbigniewa czyni Kraszewski jego przyrodniego brata Bolka (Krzywoustego). Zdecydowanie idealizuje tę postać, czyniąc ją wzorem władcy i rycerza. To prawy potomek księcia Władysława, zrodzony z jego związku z pierwszą legalną żoną - Judytą. Bolko to niewątpliwie człowiek mężny, odważny, waleczny. Walka i ideały rycerskie to jego żywot. Ponadto wierny własnemu ojcu, a także Kościołowi i jego przedstawicielom. Roztropny, litościwy, łatwo przebaczający występki, szczególnie własnemu zdradzieckiemu bratu. Bolko to także władca-patriota. Pragnie powiększyć terytorium państwa, stąd prowadzi liczne wojny. Jego przeciwnikami są głównie Pomorzanie. Lecz celem w tym wypadku jest nie tylko sama walka z poganami. Bolko pragnie przyłączyć ich ziemie, aby pogan nawrócić na wiarę chrześcijańską, a Państwu Polskiemu zapewnić dostęp do morza, które uważa za "okno na świat". Mężnie także, lecz i w niezwykle mądry sposób broni kraju przed najazdem cesarza Henryka V w 1109 r.

Powieść ta bogata jest w fakty historyczne opisywanego okresu. Należą do nich: zakończona sukcesem walka sojuszników Zbigniewa i Bolka na czele możnowładztwa z wszechwładnym palatynem Sieciechem. Dalej wyprawy Bolesława na Pomorze, jego walka ze zdradzieckimi knowaniami Zbigniewa, wreszcie wyprawa cesarska na Śląsk i walka z tym najazdem (obrona Głogowa, Psie Pole, wojna podjazdowa Krzywoustego). Sama rywalizacja braterska dla jednego z konkurentów zakończy się tragiczne.

Pragnę gorąco polecić tę powieść czytelnikowi. Chociaż zawiera nieścisłości historyczne, naprawdę warto po nią sięgnąć. Pomimo dużej objętości (ponad 500 stron) czyta się ją z zainteresowaniem. Szybka akcja, napięcie, doskonałe opisy batalistyczne, w tle intrygi, zdrady, niebezpieczeństwa - czegóż więcej można wymagać od dobrej książki? Ponadto posiada ona walory edukacyjno-patriotyczne.

Moim zdaniem obok "Starej baśni" najlepsza powieść Kraszewskiego z cyklu "Dzieje Polski". Naprawdę warto.