Recenzent: Kinga Młynarska


To wielka sztuka stworzyć powieść łączącą w sobie elementy wielu gatunków. Magdalena Wala w najnowszej książce bawi się konwencjami, łączy rozmaite estetyki i finalnie oddaje w ręce czytelników bardzo ciekawą pozycję.

„Marianna” przenosi nas do pierwszej połowy XIX w., do okresu popowstaniowych represji. Tytułową bohaterkę poznajemy, gdy powraca (po walkach, a potem tułaczce) do domu i zastaje ruiny dawnej świetności. Rodzinny majątek znajduje się w opłakanym stanie – jedynym ratunkiem jest zamążpójście Marianny. Dziewczyna nie ma szans na znalezienie odpowiedniego męża w najbliższej okolicy, gdzie zasady życia wciąż wyznaczają konwenanse i tradycje – i gdzie jako były powstaniec skazana została na społeczne wykluczenie. Ojciec, człowiek pazerny, bez skrupułów i honoru, planuje więc oddanie jej jako metresy lubieżnemu Rosjaninowi. Na ratunek przychodzi córce matka, swatając ją z pewnym wdowcem. Bohaterka musi wyjechać do majątku narzeczonego, a tam styka się z rozmaitymi plotkami i sugestiami dotyczącymi pana domu. Niepokojące wieści zaczynają ją przerażać. Dziewczynę dręczą nocne koszmary, w których powraca na pole bitwy. Jednak to nie one spędzają jej sen z powiek – gdy zapada zmrok, nawiedza ją Biała Dama.

„Marianna” łączy w sobie cechy powieści historycznej, przygodowej, społeczno-obyczajowej i romansu. Wala zdecydowała się na mało popularny – w literaturze pięknej – okres w dziejach Polski, ale udowodniła, że nie tylko I czy II wojna światowa może być pojemnym i dającym nieograniczone możliwości tłem fabularnym. Nadaktywna Marianna napędza akcję, co raz popada w (mniej lub bardziej poważne) kłopoty. Znakomicie poradziła sobie autorka z wątkiem miłosnym. Obserwujemy pierwsze zauroczenie bohaterki, wkraczanie w kolejny etap życia kobiety (powieść inicjacyjna). Marianna chłonie otaczający ją świat wszystkimi zmysłami, jest dociekliwa i choć czasem nieco naiwna (co ma swoje uzasadnienie) – sposobem rozumowania i rodzajem wyobraźni zdecydowanie wyprzedza sobie współczesnych.

„Marianna” to także swego rodzaju manifest. Wala wykreowała pewną siebie i dążącą do osiągnięcia swoich celów młodą kobietę o wielkich ambicjach. Bohaterka najpierw w przebraniu chłopca walczy podczas powstania, potem przyjmuje na siebie odpowiedzialność za majątek rodziny oraz sprawdza się (choć nie bez wątpliwości i kłopotów) w społecznych rolach kobiet. Ale to jej wielki hart ducha i pragnienie, by być zdecydowanie kimś więcej niż tylko ozdobą męża, stanowią temat numer jeden. Na drugim planie znajdują się m.in. tajemnica nocnych mar i wątek kryminalny.

„Marianna” jest jednak przede wszystkim historią o dążeniu do wolności, uznawanej za wartość nadrzędną. Jako panienka bohaterka marzy o zamążpójściu, licząc, że właśnie ono przyniesie jej upragnione wyzwolenie. Jako żona rozumie, iż karmiła się naiwnymi iluzjami. Często oddaje się refleksjom dotyczącym statusu kobiet w społeczeństwie. Sama z natury jest buntowniczką, wymyka się wszelkim próbom zniewolenia, czy zatem małżeństwo nie podetnie jej skrzydeł?

Autorka pokazała ścieranie się świata męskiego (brutalnego, pozbawionego sentymentów, stanowczego) z kobiecym (pełnym delikatności, piękna i wrażliwości). W równym stopniu zadbała o intrygę, postacie bohaterów (wspaniała Marianna, ale równie znakomity Michał), tło, co i detale, np. sceny szykowania wyprawy panny młodej, kontakt Marianny z Elżunią itp. Na słowa uznania zasługują także styl, wszelkie drobiazgi budujące klimat utworu oraz konsekwentnie prowadzona narracja (z użyciem słownictwa z epoki).

„Marianna” to znakomita rozrywka z podwójnym dnem. Magdalena Wala umiejętnie przykuwa uwagę czytelnika, podtrzymuje jego ciekawość do ostatnich stron, wywołuje uśmiech i sprawia niebywałą przyjemność.




Autor: Magdalena Wala
Tytuł: Marianna
Wydawca: Czwarta Strona, 2016
Liczba stron: 328

Ocena recenzenta: 5,5 / 6


Kinga Młynarska jest autorką bloga dajprzeczytac.blogspot.com